İş yerində cinsi istismarın formaları və tərifi 1964-cü ildə ABŞ-da qəbul olunmuş “Vətəndaşlıq Hüquqları haqqında Qanununun” VII maddəsində geniş formada qeyd olunub.
İş yerində cinsi istismar faktları cinsi təcavüzlə məhdudlaşmır və sadecə eyni iş yerində işləyən şəxslər arasında baş vermir. Cinsi istismar edən şəxs sizin müdürünüz, başqa bir şöbədə nəzarətçisi, əməkdaşlıq etdiyiniz hər hansı bir partniyor təşkilat/ firma işçisi, hətta qeyri-işçi də ola bilər. Cinsi istismar qurbanı olaraq sadecə cinsi təcavüzə məruz qalmış şəxs nəzərdə tutulmur. Cinsi istismar qurbanı olaraq bu tipli hərəktləri həyata keçirən şəxlərin davranışdan təsirlənən istənilən şəxs ola bilər və bu tipli hərəkətlərə məruz qalmış şəxs zərər çəkmiş olaraq adlandırılır.
Avropa Birliyinin 27 noyabr 1991-ci il tarixli iş yerində “Qadın və kişilərin ləyaqətinə diqqət göstərilməsi” ilə bağlı tövsiyəsində cinsi təcavüzə aşağıdakı təriflə toxunulur:
“İşdə qadın və kişilərin ləyaqətinə təsir edən cinsi xarakterli davranışlar o cümlədən rəhbərlər və həmkarlar tərəfindən istənməyən, əsassız və təhqiramiz hərəkətlər, hansı ki, bu həmin şəxs üçün qəbuledilməz və xoşagəlməzdir”. Misal üçün, Florida məhkəməsi obez bir işçi haqqında “artı qkilo ilə bağlı zarafatlar” edən şəxsin “Fiziki məhdudiyyətli şəxslər haqqında Amerika qanununu” pozduğunu təyin etdi.
Gürcüsan qanunvericiliyində də bu mövzu oxşar formada öz əksini tapıb. Gürcüstan Əmək məcəlləsinin 2-ci maddəsinin 2-ci hissəsinə əsasən Əmək münasibətləri, şəxslərin razılığını azad ifadə etməsi nəticəsində əldə edilən razılaşmaya əsasən tərəflərin bərabərliyi əsasında yaranır.
Uyğun olaraq Əmək məcəlləsinin 2-ci maddəsinin 3-ci hissəsinə əsasən Irqi, rəngi, dili, etnik və ya sosial mənşəyi, milliyəti, mənşəyi, mülkiyyəti və ya rütbəsi, yaşayış yeri, yaşı, cinsi, cinsi oriyentasiya, fiziki məhdudiyyəti, dini, sosial, siyasi ittifaqı, mənsubiyyəti, ailə vəziyyəti, siyasi və ya digər baxışları və ya digər səbəblər daxil olmaqla digər mənsubiyyətinə görə ayrı-seçkiliyin bütün formaları qadağandır.
Gürcüstan əmək məcəlləsinin 4-cü maddəsinin 5-ci hissəsinə əsasən İş yerində istənilən növ istismar (cinsi istismar da daxil olmaqla), xüsusən bu maddənin 1-ci bəndində nəzərdə tutulmuş hər hansı bir xüsusiyyətinə görə şəxsə qarşı arzuolunmaz davranışlar, onun ləyaqətinə zərər vurmaq və həmin şəxs üşün arzu olunmaz iş şəraiti yaratmaq disqriminasianın bir növünə daxil edilir və qanun qarşısında yol verilməzdir.
Gürcüstan Əmək Məcəlləsinin 4-cü maddəsinin 6-ci hissəsində verilən tərifə əsasən cinsi istismar, insanın ləyaqətini hədəf alan və / və ya təhqir edən və onun üçün düşmənçil, alçaldıcı, təhqiramiz bir mühit yaradan, arzuolunmaz, cinsi xarakter daşıyan davranışlardır.
Gürcüstan qanunvericiliyinə əsasən bir insana cinsi ifadələrin söylənilməsi və bu tərzdə müraciyyət edilməsi və ya cinsi xarakter daşıyan, sözlü olmayan fiziki davranışlar da cinsi istismar olaraq qəbul olunur.
Müəllif: Ayhan Həsənov
————————-
სექსუალური შევიწროება შრომით ურთიერთობებში
სამუშაო ადგილზე სექსუალური ძალადობის ფორმები და განმარტებები დეტალურად არის აღწერილი შეერთებულ შტატებში 1964 წლის სამოქალაქო უფლებების აქტის VII მუხლში.
სამუშაო ადგილზე სექსუალური შევიწროების ფაქტები არ შემოიფარგლება მხოლოდ სექსუალური ძალადობით და არ ხდება მხოლოდ ერთსა და იმავე სამუშაო ადგილზე მომუშავე პირებს შორის. სექსუალური მოძალადე შეიძლება იყოს უფროსი, სხვა დეპარტამენტის ხელმძღვანელი, ნებისმიერი პარტნიორი ორგანიზაციის / ფირმის თანამშრომელი, რომელთანაც მუშაობთ, ან თუნდაც არაოფიციალური თანამშრომელი. სექსუალური ძალადობის მსხვერპლი არ არის მხოლოდ სექსუალურად შევიწროებული პირი, სექსუალური ექსპლუატაციის მსხვერპლად შეიძლება ჩაითვალოს ნებისმიერი პირი, რომელიც განიცდის მოძალადის საქციელის გავლენას, ხოლო დაზარალებულად მოიხსენიებენ ამ საქციელის ობიექტს, მსხვერპლს.
ევროკავშირის 1991 წლის 27 ნოემბრის რეკომენდაცია ქალისა და მამაკაცის ღირსების ხაზგასმის შესახებ სექსუალურ შევიწროებას შემდეგნაირად განსაზღვრავს:
”სექსუალური ქცევა, რომელიც მოქმედებს ქალისა და მამაკაცის ღირსებაზე სამსახურში, მათ შორის მენეჯერებისა და კოლეგების არასასურველი, უსაფუძვლო და შეურაცხმყოფელი ქმედებები, რაც ამ ადამიანისთვის მიუღებელი და უსიამოვნოა.”
მაგალითად, ფლორიდის სასამართლომ დაადგინა, რომ ადამიანი, რომელიც “ჭარბ წონაზე“ ეხუმრებოდა ჭარბწონიან მუშაკს, არღვევს ამერიკულ აქტს შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა შესახებ.
ეს საკითხი ანალოგიურად აისახება საქართველოს კანონმდებლობაში. საქართველოს შრომის კოდექსის მე -2 მუხლის მე -2 ნაწილის თანახმად, შრომითი ურთიერთობა ემყარება თანასწორობას, შეთანხმების საფუძველზე, რომელიც მიღწეულია ინდივიდების თანხმობის თავისუფალი გამოხატვის შედეგად.
შესაბამისად, შრომის კოდექსის მე -2 მუხლის მე -3 ნაწილის თანახმად, რასის, ფერის, ენის, ეთნიკური ან სოციალური წარმოშობის, ეროვნების, ქონების, საცხოვრებელი ადგილის, ასაკის, სქესის, სექსუალური ორიენტაციის, ფიზიკური შეზღუდვის, რელიგიური ნიშნით, აკრძალულია დისკრიმინაციის ნებისმიერი ფორმა, მათ შორის პოლიტიკური გაერთიანების წევრობის, ოჯახური მდგომარეობის, პოლიტიკური ან სხვა შეხედულებების ან სხვა მიზეზების გამო.
საქართველოს შრომის კოდექსის 4.5-ე მუხლის თანახმად, სამუშაო ადგილზე პირის მიმართ ნებისმიერი სახეობის არასასურველი მოპყრობა (სექსუალური ექსპლუატაციის ჩათვლით), ზიანს აყენებს მის ღირსებას, ადამიანისთვის არასასურველი სამუშაო პირობების შექმნა, დისკრიმინაციის ფორმაა და კანონით დაუშვებელია.
საქართველოს შრომის კოდექსის მე -4 მუხლის მე -6 ნაწილის განმარტებით, სექსუალური ძალადობა არის ქცევა, რომელიც მიზნად ისახავს ან / და შეურაცხყოფს ადამიანის ღირსებას და ქმნის მისთვის მტრულ, დამამცირებელ გარემოს, რომელიც არასასურველი და სექსუალური ხასიათისაა.
საქართველოს კანონმდებლობის თანახმად, სექსუალურ ძალადობად ითვლება ადამიანის სექსუალური ექსპლუატაცია და სექსუალური ან არავერბალური ფიზიკური ქცევა.
ავტორი: აიჰან გასანოვი
