Tbilisidəki tək ilk gün və şəhərdə həyatın gələcək 5 ili, bu bir çox azərbaycanlı gəncin həyatını təsvir edir.

“Tbilisiyə dərs başlamazdan bir gün əvvəl gəldim, burada nə qalacağım evin yolunu nə də ki, universitetin ünvanını bilmirdim, ən böyük diskomfort isə dili bilməməyim idi, təsəvvür edin başıma bir şey gəlsə heç kimsədən kömək istəyə bilməyəcəkdim”- Türkan Güləhmədova deyir.

22 yaşlı Türkan Güləhmədova Gürcüstanın Texniki Universitetinin son kurs tələbəsidir. O Bolnisidəndir, ancaq orada sadəcə uşaqlığının ilk illərini keçirib. Birinici sinif kəntdə bitirdikdən sonra ailəsi Bakı şəhərinə köçməyə qərar verirlər, buna görə Türkan təhsilinə orada davam etməli olur. Özünün danışdığına görə atası gürcü dilini bilmədiyi üçün burada iş tapmaqda çətinlik çəkib, buna görədə Bakıya köçməli olublar. Məktəbi orada bitirdikdən sonra, ali təhsilini Gürcüstanda almağa qərar verir. Gürcü dilində nə yazmaq nədə ki, oxumaq bilmirmiş, ancaq vətənə qayıtmaq onun təhsil alması üçün yeganə şansı imiş.

“Qohumlarımızdan universitetə qəbul olmağıma imkan yaradan proqaram mövcüd olduğunu eşitdik. Bu mənim təhsil almağım üçün yeganə şans idi, riyaziyyatı yaxşı bildirdim və nə olursa olsun qəbul olacağıma əmin idim”-deyir Türkan

1+4 praqramı, hansı ki, bir çox azərbaycanlı gəncə Gürcüstanda ali təhsil almağa şans verir, bu günə kimi mövcuddur. Praqram çərçivəsində Gürcüstanın milli azlıq nümayyəndələri öz ana dillərin ümumi qabiliyyət imtahanı verərək universitet tələbəsi ola bilirlər, ilk mərhələdə onlar qəbul olduqları dövlət universitetində gürcü dilini öyrənilər, sonra isə istədikləri peşəyə gürcü dilində təhsil alaraq yiyələnirlər.

Türkan da 1+4 praqramından faydalanan gənclər arasındadır. Onun dediyinə görə, yad yerə gəlib tək yaşamaq heç də asan deyil. Türkan üçün həmçinin ikili mübarizə idi çünki dil öyrənməli və burada ki, qaydalara alışmalı idi.

“Gürcüstanda yaşayıb kənd məktəbini bitirsən belə, ən azından gürcü dilində yazmağı və oxumağı öyrənirsən, mən isə heç birini bilmirdim. Dərs başlamazdan bir həftə öncə gəldim kəndə, qonşuda kəndə yeni köçmüş gürcü bir ailə yaşayırdı, anam o qadından mənə hərfləri öyrətməsini xahiş etdi. Mən bir ay ərzində gürcü hərfləri və hecələyərək oxumağı ancaq öyrənə bildim”- deyir Türkan.

“Kəndimizdə son 20-30 il ərzində universitetə qəbul olmuş ikinci qız idim. Atam kəntdə ki, o birinci qızı tapdı, məlum oldu ki, həmin qızda tələbə evi üçün 6-cı ev yoldaşı axtarırmışlar, beləliklə o 6-cı qızda mən oldum”

Tbilisiyə dərs başlamazdan bir gün əvvəl gələn Türkanı ev yoldaşı İsani metrosunun qarşısında qarşılayıb. Həmin Metro Türkanın Tbilisidə tanıdığı yeganə yer imiş. Şəhərdə ilk günündə Türkan sadəcə ən asanını evin yolunu öyrənib.

Sonrakı gün dərs başlayırdı, Türkan bu səfər onu universitetə aparmasını başqa dostundan xahiş edib.

“İlk gün məni universitetə kəntdən keçmiş qonşum apardı. Texniki universitetin 6cı korpusu əsasən hazırlıq korpusu kimi tanınır, 8-ci mərtəbəyə çıxdıq bizə dərs cədvəlini payladılar və sabah gəlin dedilər. Foyedə azərbaycan dilində danışdıqlarını eşitdiyim bir oğlana yaxınlaşdım, görüş zamanı danışılanları başa düşmədiyim dedim və onlardan yardım istədim, oğlan mənə gürcücə cavab verdi, o an öz-özümə sən haraya düşübsən dedim” – deyə danışır Türkan.

Üç otaqlı evdə 6 qız, yemək bişirmə və qab başıq yumaq növbə ilə idi. Altısıda fərqli sahədə oxuyan tələbələrin biri dərs oxuyan zaman yülsək səslə oxuyarkən, digəri səhər altında qalxıb oxuyurmuş. Türkanın ilk tələbəlik ili belə olub.

Hazırlıq kursu gürcü dilinin tədris olunduğu o biri ilə deyirlər. Müxtəlif univesitetlərdə bu kurslarda gürcü dili fərqli şəkildə öyrədirlər. Türkanın dediyinə görə universitet seçimində də bəxti gətirməyib. Çünki Türkanı, Bakıdaykən buradakı qohumu qeydiyyatdan keçirib və sadəcə bir universitet, Texnikal Universiteti qeyd edib. Özünün danışdığına görə O, bir il ərzində gürcü dilini çox aşağı səviyyədə öyrənib. Sadəcə Azərbaycanlı tələbələrin olduğu oluşan qruplar, qeyri-rəsmi leksiyalar, əzbərçil və immtahan zaman köçürmə – universitetdəki ilk ilini Türkan belə təsvir edir.

“Peşə olaraq iqtisadiyyat seçdim, çünki düşündüm ki, nəsə riyyaziyatla və rəqəmlər ilə əlaqəli olsun. Birinci kürsda isə tamamən başqa dünyay düşdünç sanki. Dərslərin sıralaması belə idi, fəlsəfə, akademik yazı, sosyologiya, tarix və s. Gürcü dilində fəlsəfəni necə öyrənə bilərdimki?!”

“Ailəmə zəng elədim və oxumaq istmədiyimi dedim. İstəyimi eşidən anam çox əsəbləşdi. Sonrakı gün mənə zəng vurdular və əgər təhsilimi dayandırarsan məni ərə verəcəklərini dedilər. Anam son zamanlar həmişə sənə elçi gəlirlər oxumaqda istəmirsənsə bir yolluq səni ərə verək deyirdi. Bunu eşidən mən bir dəfəlik susdum və fəlsəfəni əzbərləməyə başladım ”- gülərək danışır Türkan.

İlk illərdə müxtəlif problemlər zaman Türkan ailəsinə müraciət edirmiş, bir gün anası sən həddi-buluğa çatmısan öz qərarların azad şəkildə verə bilərsən deyib, bu cümlədən sonra Türkanın həyatı tamamən dəyişib.
Daha verimli və əzmli olub. Bugün Türkan sonuncu kursdadır, bu 4 il ərzində onun həyatı tamamən dəyişib. Son tədris ilində təqaüd qazanıb və ingilis dilini öryənməyə başlayıb.

“Keçmişi düşünən zaman, nə çox çətinlikdən keçdiyimi xatırlayıram, yalnız tələbəlik həyata çətindir, ancaq qız olan zaman bu iki qat çətinliyi nəzərdə tutur. Başqa tələbələr kimi mən hər həftə sonu və ya ayda birdəfə kəndə ailəmi görməyə gedə bilmirdim, çünki onlar Bakıda idilər. Bütün tələbələr kimi “kseroksların” çox sayına kimi adətən iqtisadi problemlərin olurdu, ancaq tam olaraq bunlarla böyüdüm”-deyir Türkan

Əlavə kurslar vasitəsi ilə Türkan mühasibat öyrənib və diplomunu aldıqdan sonra o, öz şirkətini açmağı planlaşdırır.

Şəlalə Əmircanova

__________

თითქოს უცხო, ამავდროულად მშობლიური

დამოუკიდებელი პირველი დღე თბილისში და ცხოვრების მომავალი მინიმუმ 5 წელი ქალაქში, – ეს საქართველოში ბევრი აზერბაიჯანელი ახალგაზრდის ცხოვრებას აერთიანებს.

„თბილისში სწავლის დაწყებამდე ერთი დღით ადრე ჩამოვედი,  არც სახლში მიმავალი გზა და არც უნივერსიტეტის მისამართი არ ვიცოდი, ყველაზე დიდი დისკომფორტი კი ენის არცოდნა იყო. წარმოიდგინეთ, რამე რომ დამემართოს, ვერავის დახმარებას ვერ ვითხოვდი“, – ამბობს თურქან გულახმედოვა.

22 წლის თურქან გულახმედოვა საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის ბოლო კურსის სტუდენტია. ის ბოლნისელია, თუმცა იქ მხოლოდ ბავშვობის პირველ წლებში უცხოვრია. სოფელში პირველი კლასის დამთავრების შემდეგ, ოჯახი ბაქოში გადავიდა საცხოვრებლად, თურქანსაც სწავლის გაგრძელება ბაქოში მოუწია. როგორც თვითონ ჰყვება, მამამისი ქართული ენის არცოდნის გამო სამსხურს აქ ვერ შოულობდა და მათ ბაქოში გადასვლა ამიტომ მოუწიათ. სკოლის ბაქოში დამთავრების შემდეგ,  თურქანმა სწავლის გაგრძელება საქართველოში გადაწყვიტა. ქართულად არც კითხვა იცოდა და არც – წერა. თუმცა, სამშობლოში დაბრუნება ერთადერთი შანსი იყო უკეთესი მომავლისთვის.

„აქაურმა ნაცნობებმა გვითხრეს, რომ არსებობს პროგრამა, რომლის მეშვეობითაც შემეძლო უნივერსიტეტში ჩაბარება. ეს გახდა ჩემი ერთადერთი შანსი განათლების მიღებისთვის. მატემატიკაში ძლიერი ვიყავი და ზუსტად ვიცოდი, რომ ჩავაბარებდი“, – ჰყვება თურქანი.

1+4-ის პროგრამა, რომელმაც ძალიან ბევრ ეთნიკურ აზერბაიჯანელს (და არამარტო) მისცა საშუალება საქართველოში უმაღლესი განათლების მიღებისთვის, დღემდე არსებობს. პროგრამის ფარგლებში, ეთნიკური უმცირესობები მხოლოდ ერთ გამოცდას აბარებენ ზოგად უნარებში მშობლიურ ენაზე, შემდგომ პირველ ეტაპზე საქართველოს სახელმწიფო უნივერსიტეტებში ერთი წელი ქართულს სწავლობენ, შემდეგ კი სასურველ პროფესიას უკვე ქართულ ენაზე ეუფლებიან.

თურქანის თქმით, არ არის მარტივი, ჩამოხვიდე უცხო ადგილას და დაიწყო დამოუკიდებელი ცხოვრება. მისთვის ეს წარმოადგენდა ორმაგ ბრძოლას, რადგან ენაც უნდა ესწავლა და აქაურ წესებსაც უნდა მორგებოდა.

„საქართველოში, თუნდაც სოფელში, თუ სკოლა დაამთავრე, ქართულად წერა-კითხვა მაინც იცი, მე კი არც ერთი არ ვიცოდი. ერთი თვით ადრე ჩამოვედი სოფელში, მეზობლად ახლად ჩამოსახლებული ქართველები ცხოვრობდნენ, დედაჩემმა იმ ქალს სთხოვა, ჩემთვის ასოები ესწავლებინა. ერთი თვის განმავლობაში ასოები ძლივს ვისწავლე და ნელ ნელა კითხვა დავიწყე“- ამბობს თურქანი.

„ჩემს სოფელში, ქაპანახჩიში (ქვემი ბოლნისი), ბოლო 30-20 წელიწადში მეორე გოგო ვიყავი,  ვინც უმაღლესში  ჩააბარა.მამაჩემმა ის პირველი გოგო იპოვა, –  თურმე ისინიც სტუდენტური სახლისთვის მე-6 მეგობარს ეძებდნენ, ჰოდა მე გავხდი ის მეექვსე“.

თბილისში სწავლის დაწყებამდე ერთ დღით ადრე ჩამოსულ თურქანს სახლის მეგობრები დახვდნენ ისნის მეტროსთან, ერთადერთ ადგილას, რომელსაც თურქანი იცნობდა. პირველ დღეს მხოლოდ ელემენტარული ისწავლა, ეს სახლში მიმავალი გზა იყო.

მეორე დღეს სწავლა იწყებოდა. თურქანმა ამჯერად სხვა მეგობრებს სთხოვა, რომ იგი უნივერსიტეტში წაეყვანათ.

„პირველ დღეს უნივერსიტეტში სოფლიდან მეზობელმა წამიყვანა. ტექნიკური უნივერსიტეტის მე-6 კორპუსი მოსამზადებელი კურსისთვის არის განკუთვნილი. მე-8 სართულზე აგვიყვანეს, დაგვირიგეს ცხრილები და ხვალ მოდითო, გვითხრეს. მახსოვს დერეფანში აზერბაიჯანული ხმა რომ გავიგე, მივუახლოვდი და ვკითხე, თუ რაზე ისაუბრეს შიგნით, რადგან ქართულად რაზეც შეხვედრაზე ისაუბრეს, არ მესმოდა. ერთ-ერთმა ბიჭმა (აზერბაიჯანელმა) შეგნებულად ქართულად მიპასუხა. მაშინ ჩემს თავს ვკითხე, ეს სად მოხდი-მეთქი“, – ჰყვება თურქანი.

ოროთახიან სახლში 6 გოგოს, საჭმლის მომზადებასა და ჭურჭლის გარეცხვისთვის რიგ- რიგობითი  ცხრილი ჰქონდა. ექვსივე სხვადასხვა პროფესიებზე სწავლობდა, ზოგი მეცადინეობის დროს ხმამაღლა კითხულობდა, ზოგი დილის 6-ზე დგებოდა და ისე მეცადინეობდა. ასეთი იყო თურქანის პირველი სტუდენტური წელი.

მოსამზადებელ კურსს ქართულის სწავლის პირველ წელიწადსუწოდებენ. სხვადასხვა უნივერსიტეტბში ამ კურსებზე განსხვავებული მეთოდებით ქართულ ენას ასწავლიან. თურქანის თქმით, მას არც უნივერსიტეტის შერჩევაში გაუმართლა, რადგან იგი ნაცნობმა დაარეგიგსტრირა და მითითებული მხოლოდ ტექნიკური უნივერსიტეტი ჰქონდა. როგორც თვითონ ჰყვება, მთელი ერთი წლის განმავლობაში ქართული ძალიან დაბალ დონეზე ისწავლა. სულ აზერბაიჯანელი ახალგაზრდებით დაკომპლექტებული ჯგუფი, არასერიოზული ქართული ლექციები, დაზეპირება და გადაწერები შუალედური გამოცდების დროს – ასე აღწერს თურქანი უნივერსიტეტის პირველ წელიწადს.

„პროფესიად ეკონომიკა ავირჩიე, რადგან ვიფიქრე, რამე მატემატიკასთან და რიცხვებთან უნდა ყოფილიყო დაკავშირებული, პირველ კურსზე კი სრუალიად სხვა სამყაროში აღმოვჩდი. საგნების ჩამონათვალი შემდეგნაირი იყო: ფილოსოფია, აკადემიური წერა, სოციოლოგია, ეკონომიკის ისტორია და ა.შ. როგორ უნდა მესწავლა რამე ფილოსოფიაში, მით უმეტეს ქართულ ენაზე?

„ოჯახს დავურეკე და აღარ მინდა სწავლა-მეთქი, ვუთხარი. დედაჩემს კინაღამ ნერვული შეტევა დაემართა. მეორე დღეს დამირეკეს, თუ სწავლას შეწყვეტ, გაგათხოვებთ, ისედაც სულ ხელის სათხოვნელად მოდიან, ბარემ არ სწავლობ და გაგათხოვებთო. ამის მერე გავჩუმდი და ფილოსოფიის დაზეპირება დავიწყე“, – სიცილით იხსენებს თურქანი.

სხვადასახვა პრობლემების დროს, როდესაც თურქანი ოჯახს მიმართავდა, ერთხელ მშობლებისგან ასეთი რამ გაიგო: „შენ სრულწლოვანი ხარ და შეგიძლია, დამოუკიდევლად იცხოვრო“. ამ წინადადება მისი ცხოვრება შეცვალა. ბევრად პროდუქტიული და მონდომებული გახდა. დღეს თურქანი უკვე ბოლო კურსზეა. ამ 4 წლის განმავლობაში მთლიანად შეიცვალა მისი ცხოვრება. სწავლის ბოლო კურსზე სტიპენდია მოიპოვა და ინგლისურის სწავლაც დაიწყო.

„როდესაც წარსულზე ვფიქრობ, ძალიან მიკვირს, რამდენი სირთულე გადავლახე. მარტო სტუდენტური ცხოვრება ძალიან რთულია, მით უმეტეს, როდესაც გოგო ხარ. სხვა სტუდენტების მსგავსად, მე ყოველი კვირის ბოლოს ან თვეში ერთხელ სოფელში მშობლემთან ვერ მივდიოდი, რადგან ისინი ბაქოში იყვნენ. როგორც ყველა სტუდენტს, ძალიან ხშირად „ქსეროქსების“ ჭარბი რაოდების გამო, ეკონომიკური პრობლემები მქონდა, თუმცა ამ ყველაფრით ძალიან გავიზარდე“, – ამბობს იგი.

დამატები კურსების მეშვეობით, თურქანმაც ბუღალტერია ისწავლა და დიპლომის მიღებისთანავე, მალე კერძო ორგანიზაციაში მუშაობასაც დაიწყებს.

ავტორი: შალალა ამირჯანოვა