Əmək tətili hər bir işcinin qanunla nəzərdə tutlan hüquqdur. Gürcüstan Əmək məcəlləsi Əmək tətili terminini çox əvvəllərdən tanıyırdı. Yaxın keçmişdə Gürcüstan Əmək məcəlləsində ciddi reform keçirildi, bir çox dəyişikliklər edildi, bəzi mövzular daha da genişləndirildi. Əmək tətili də edilən dəyişiklik zamanı sözü gedən dəyişiklik və genişlənməyə məruz qalan mövzuladandır. Əmək məcəlləsində əmək tətili mövusu daha da genişləndirildi və konkretləşdirildi.
Beləki Əmək məcəlləsinin 31 -ci maddəsinin birinci hissəsinə əsasən işçinin ildə ən azı 24 iş günü ödənişli tətil ( Məzuniyyət) almaq hüququ var. Buna əlavə olaraq işçinin ildə ən azı 15 gün ödənişsiz tətil ( Məzuniyyət ) hüququ vardır. Ancaq ödənişsiz məzuniyyət alarkən, işçi təcili tibbi ehtiyaclar və ya ailə vəziyyəti səbəbindən xəbərdarlıq etmək mümkün olmadığı hallar istisna olmaqla, göstərilən məzuniyyətin alınması barədə işverənə 2 həftə əvvəl xəbərdar etmək məcburiyyətindədir. Bundan əlavə ağır, zərərli işlərdə çalışan işçilərə ildə 10 təqvim günü əlavə ödənişli tətil verilir. Yuxarıda da qeyd etdiyim kimi əmək tətili hər bir işcinin qanunla nəzərdə tutlan hüquqdur. Bu hüquq nəzərdə tutulmadan qoyulan əmək müqavilələri yol verilməzdir. Gürcüstan Əmək məcəlləsinin 31-ci maddəsinin 6-cı hissəsinə əsasən illik ödənişli əmək tətilinin nəzərdə tutulmadığı əmək məcəlləsi qanunsuzdur.
Bəzi hallarda işverənin işçinin tam bir iş gününü işləmədiyi təqdirdə ödənişi kəsə biləcəyi hallar var. Buna xəstəlik və ya xəsarət almaq xaricində istənilən şəxsi və üzürsüz səbəblərdən işləməyən hər kəs daxildir.
Doğrudur, qanun qarşısında hərkəs bərabərdir. Əmək məcəlləsində birbaşa qeyd olunmasa da əsasən dövlət sektorunun işçiləri ilə əlaqəli bir neçə istisna mövcuddur. İşverənlər işçilərin qismən günlərini itirdiyinə görə əmək haqqından tuta bilməzlər. Buraya xəstəlik və ya şəxsi görüş üçün erkən işdən çıxan və ya gec gələn maaşlı işçilər də daxildir.
Əmək tətilinin verilmə qaydasına gəldikdə isə Əmək məcəlləsinin 32-ci maddəsinin birinci hissəsinə əsasən işçinin məzuniyyət tələb etmək hüququ 11 aylıq işdən sonra yaranır. Tərəflərin razılığı ilə işçiyə bu müddət bitmədən məzuniyyət verilə bilər. Tərəflərin razılığı ilə işciyə işin ikinci ilindən, ilin istənilən vaxtı məzuniyyət verilə bilər. Tərəflərin razılığı ilə işçi məzuniyyəti yarı-yarı da istifadə edə bilər.
Müəllif: Ayhan Həsənov
—————————
შრომითი დასვენება (შვებულება)
შრომითი დასვენება თითოეული დასაქმებულის კანონიერი უფლებაა. საქართველოს შრომის კოდექსი დიდი ხანია, აღიარებს შრომით დასვენებას. ახლო წარსულში საქართველოს შრომის კოდექსმა სერიოზული რეფორმები განიცადა, მრავალი ცვლილება განხორციელდა და ზოგიერთი თემა გაფართოვდა. შრომითი დასვენება ასევე ცვლილებისა და გაფართოების საგანი გახდა აღნიშნული ე. წ. რეფორმის დროს. შრომითი დასვენების თემა კიდევ უფრო გაფართოვდა და დაზუსტდა შრომის კოდექსში.
ამრიგად, შრომის კოდექსის 31-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, დასაქმებულს უფლება აქვს, მიიღოს ანაზღაურებადი დასვენება (შვებულება) წელიწადში მინიმუმ 24 სამუშაო დღის განმავლობაში. გარდა ამისა, დასაქმებულს აქვს წელიწადში მინიმუმ 15 დღის ანაზღაურებადი შვებულების უფლება. ამასთან, ანაზღაურებადი შვებულების მიღებისას, დასაქმებულმა უნდა აცნობოს დამსაქმებელს 2 კვირით ადრე შვებულების შესახებ, გარდა იმ შემთხვევებისა, როდესაც ამის გაკეთება შეუძლებელია გადაუდებელი სამედიცინო საჭიროებების ან ოჯახის მდგომარეობის გამო. გარდა ამისა, მძიმე, მავნე სამუშაოებზე მომუშავე თანამშრომლებს ეძლევათ დამატებით 10 კალენდარული დღის ანაზღაურებადი შვებულება წელიწადში. როგორც ზემოთ აღვნიშნე, შვებულება თითოეული თანამშრომლის კანონიერი უფლებაა. დაუშვებელია შრომითი ხელშეკრულებები, რომლებიც დაიდო ამ უფლების გაწერის გარეშე. საქართველოს შრომის კოდექსის 31-ე მუხლის მე-6 ნაწილის თანახმად, შრომის კოდექსი, რომელიც არ ითვალისწინებს ყოველწლიურ ანაზღაურებად შვებულებას, უკანონოა.
ზოგიერთ შემთხვევაში, დამსაქმებელს შეუძლია, შეამციროს გადახდა, თუ თანამშრომელი არ მუშაობს მთელი დღე. ეს მოიცავს ყველას, ვინც არ მუშაობს რაიმე პირადი ან დაუსაბუთებელი მიზეზით, გარდა დაავადების ან ტრავმისა.
კანონის წინაშე ყველა თანასწორია, მაგრამ მიუხედავად იმისა, რომ შრომის კოდექსში პირდაპირ არ არის აღნიშნული, არსებობს რამდენიმე გამონაკლისი, ძირითადად სახელმწიფო სექტორის თანამშრომლებისთვის. დამსაქმებლებს არ შეუძლიათ, მათ მოაკლონ ხელფასი იმის გამო, რომ დასაქმებულმა სამუშაო საათების სხვა სახით შესრულებაში გამოიყენეს. ეს ეხება ხელფასიან თანამშრომლებს, რომლებიც ადრე ტოვებენ სამუშაო სივრცეს ან გვიან მოდიან ავადმყოფობის ან პირადი შეხვედრების გამო.
რაც შეეხება შვებულების გაცემის წესს, შრომის კოდექსის 32-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, დასაქმებულის შვებულების მოთხოვნის უფლება წარმოიშობა 11 თვის მუშაობის შემდეგ. მხარეთა თანხმობით, დასაქმებულს შეიძლება, მიეცეს შვებულება ამ ვადის გასვლამდე. მხარეთა თანხმობით, დასაქმებულს შეიძლება მიეცეს შვებულება სამუშაოს შესრულების მეორე წლიდან, წლის ნებისმიერ დროს. მხარეთა თანხმობით, თანამშრომელს ასევე შეუძლია, მიიღოს შვებულება ნაწილ-ნაწილ.
ავტორი: აიჰან გასანოვი
