Bu gün bir çox qadın küçədə, iş yerində, ictimai nəqliyyatda, təhsil ocağında və.s cinsi ayrı-seçkiliklə mübarizə aparmalı olur. Cinsi ayrı-seçkiliklə razılmaşmamaq da cəmiyyət belədir deyib tabe olmaqda qadının bəlkədə öz seçimidir. Ancaq burada söhbət müəyyən yaşa çatmış qadından gedir. Amma bəzən biz bu cinsi ayrı-seçkiliklə heç cür mübarizə aparmaq imkanımız olmur. Məsələn yeni doğulmuşuqsa və ya ana bətnindəyiksə.

Bu haqda bir neçə valideyin(ana) və qızları ilə müsahibəmizi təqdim edirik.

Fatma xanım 52 yaşındadır, üç qızı bir oğlu var.

-”İlk üç uşağı qız olub dörüncü oğlan. Bildirir ki ilk uşaq olduğu üçün cinsiyyətini çox da mühüm deyildi. Ancaq yoldaşım  tərəfin oğlan uşaq arzuladıqlarını bilirdim. İkinci uşağım qız olduqda yoldaşım mənə küsdü və bir neçə gün  evə gəlmədi. Qaynənəm üzümə heçnə deməsə belə, arada “nə olardı mənim oğlan nəvəm olardı”  deyə deyindiyini eşidirdim. Lohusalıq halında kimsə mənimlə maraqlanmadığı üçün özümü  pis hiss edirdim, sağala bilmirdim.  Anam mənim halımı görüb qorxmuşdu çünki onun bacısı elə bu doğumnan  sonraki müddətdə qayğısına qalınmadığı üçün dünyasını dəyişmişdi. O, həkim gətirdi, həkimsə mənim qayğıya ehtiyacamı olduğunu dedi. Bir neçə anamgildə qaldım, qayıtdığımda çox şükür yoldaşım evə gəlmişdi.

Üçüncü uşağa hamilə qaldıqda çox qorxurdum. O vaxtlar uşağın cinsiyyətini öyrənmək çətin idi. Çətinliklərə baxmayaraq uzaq  rayonda  yerləşən xəstəxanaya getdik.  Məlum oldu ki abort vaxtı keçmişdi, ancaq qərar vermişdik qız olsaydı dünyaya gətirməməliydim. Həkim mənə oğlum olacağını dedi. İkimizdə sevindik, yoldaşım oğlu olacağı üçün, mən isə bundan sonra uşaq dünyaya gətirməməli olduğum üçün sevindim. Çünki yaxşı bilirdim, oğlan uşağı dünyaya gətirməliydim. Mənim öz istəyimlə olsaydı iki uşaqdan artıq dünyaya uşaq gətirməzdim qız oğlan fərqi yox idi. Çünki uşaqlarımı həvəslə böyütmək, yaxşı yedizdirib-geyindirmək istəyirdim. Üçüncü uşağımın hamiləliyi daha asan keçdi. Yoldaşım oğlum olacağı üçün mənə yaxşı qulluq edirdi. Ancaq uşaq dünyaya gəldikdə məlum oldu ki, o qız imiş. Dəqiq yadımdadır uşağı evdə dünyaya gətirməli olmuşdum bir neçə  qadın gəlmişdi. Uşaq doğulanda hamısının sifəti dəyişdi,  sözləşmiş kimi bir ağızdan “boy yazıq kişinin(atasının) gününə” dedilər. Ancaq heç kim mənə heçnə demədi, qorxdum ilk ağlıma gələn uşağın qüsürlü olması ehtimalı gəldi. Gecə qadınlar getdikdən sonra,  anamnan xahiş etdim ki uşağı mənə gətirsin. Anam çıranın (lampa) işiğında körpəyi mənə göstərdi. Baxdım sağlam uşaqdır, anam dedi ki “nəyinə baxırsanyer payı qızın oldu”. Uşağın sağlam olduğuna sevindim  amma yenə yoldaşımın mənnən küsəcəyini düşünürdüm. Xoşbəxtlikdən bu dəfə ərim səhəri əlində uşaq paltarıyla gəldi. Hər nə qədər sevinsəmdə gec-tez oğlan uşağı dünyaya gətirməli olduğumu bilirdim. Düzdü eşitmişdim ki, qızları olanlar öz övladlarını öldürürlər ancaq bu  haqda heç vaxt düşünməmişəm.

Dördüncü dəfə oğlum oldu. Dört uşağı böyütmək çətin idi. Ancaq qızlarımı xüsüsilə həvəslə böyütdüm. Hazırda hər gün qızlarım üçün dua edirəm.”

Uzaqdan tanıdığımız və ya tanımadığımız insanların bizi zəif cinsin nümayəndəsi kimi  görməsi əlbəttə dözülməzdir. Bəs ailəmizin bizi bu cür dəyərləndirməsi?!

Aynurənin 19 yaşı var ailənin ikinci qızıdır.

-”Təxmini 10 yaşım olardı tut ağacına çıxmışdım.  Təsadüfən anamla qonşunun söhbətini eşitdi. Qonşu qadını anamnan uşaqlarının hansını daha çox sevdiyini soruşdu. Anam isə ən çox məni sevdiyini dedi. Həm  təəccübləndim, həm sevindim. Ancaq anam davamında çünki “onu dünyaya gətirdikdə heç sevmədim, bir  neçə  gün üzünə baxmadim, heç vaxt onu öz südümü əmizdirmədim deyə əlavə etdi. Mən oğlan uşağı istəyirdim. Həkimə getdim, həkim oğlum olacağını  demişdi”-deyə əlavə. Körpə vaxtı ağladığımda belə mənimlə maraqlanmırmış. Adımı belə doğulduqdan bir ay sonra qoyublar. Mən anadan olduqda nənəm və qohumlar ağlaşmağa başlayıblar.

Yadımda uşaq vaxtı  tez-tez ən çox kimi sevdiyini soruşurdum. Öncə böyük bacımı yoxsa qardaşımı çox sevdiyini soruşurdum, anam qardaşımı deyirdi sonra isə böyük bacımımı yoxsa mənimi sevirsən deyirdim böyük bacımı deyirdi.Hətta yadımdadı buna görə çox ağlamışam. Mən istəyirdim ki, bizim aramızda fərq qoymasın. Atam deyir ki ən çox böyük bacını əziz tuturam. Məndə bilirəm ki, böyük  bacımnan sonra atam qardaşımı çox sevir, oğlandır çünki. Mən isə hər zaman  axıra  qalıram.

Böyüdükcə çalışırdım oğlanın edəcəyi işləri məndə edəm. Bununla onlara oğlandan bir fərqim olmadığını sübüt etmək istəyirdim. Əvəzində isə atam keşkə sən oğlan doğulsaydın deyirdi.

Bütün bunlara baxmayaraq heç vaxt oğlan olmaq istəməmişəm.”

Nərminin 28 yaşı var ailədə dördüncü uşaqdır.

-”Mənnən əvvəl valideyinlərimin iki qızı bir oğlu varıymış. Onlar oğullarının qardaşı olmasın istəyiblər. Anam qız olduğumu öyrəndikdə məni istəməyib. Anam abort etdirməyə getdikdə atam mane olub. Məni öyrənədək, evdə istənmədiyimi hiss etməmişəm. Ancaq anam məni istəmədiyi üçün  heç peşman olmayıb. Ancaq uşaqlıqdan oğlan olmaq istəyirdim. Baxırdım ki kəntdə oğlanlar ərkən yaşlardan işləyib pul qazanırdılar.

Tozu Gülmamedova

ჩასახვიდან მოყოლილი პრივილეგია

ალბათ გსმენიათ, რომ საზოგადოებას ქალებისა და კაცებისათვის სხვადასხვა მიდგომა აქვს. ჩვენ როდესაც ამ ვითარებიდან გაქცევა გვინდა, ოჯახში ვაფარებთ თავს. მაგრამ, თუ ოჯახიც იგივენაირად ან უარესად გვექცევა, მაშინ სად წავიდეთ?

ამ თემაზე ჩვენ ვესაუბრეთ მრავალშვილიან დედას და ასეთ ოჯახებში გაზრდილ გოგონებს.

ფატმა  52 წლისაა. მას ჰყავს სამი გოგო და ერთი ბიჭი. პირველი სამი შვილი გოგოა, მეოთხე – ბიჭი. მისი თქმით, პირველი შვილის სქესს დიდი მნიშვნელობა არ ჰქონდა. „მაგრამ, ვიცოდი, რომ მეუღლის მხარეს ბიჭი სურდა. როცა მეორე გოგო დაიბადა, ჩემმა ქმარმა ჩემთან ურთიერთობა შეწყვიტა და რამდენიმე დღე სახლში არ მოვიდა. დედამთილსაც ჩემთან არაფერი უთქვამს, მაგრამ ხანდახან მეორე ოთახიდან ისმოდა ხმა: “ჩემს შვილს რატომ არ ეღირსა ვაჟი?!” . რადგან ჩემზე არავინ ზრუნავდა, მშობიარობის შემდომმა პერიოდმა ჩემთვის რთულად ჩაიარა. რადგან დედას და მშობიარობის შემდგომ პერიოდში მოუვლელობის გამო გარდაცვლილი ჰყავდა, ძალიან ეშინოდა. დედაჩემმა ექიმი გამოიძახა. ექიმმა – თქვენს შვილს მოვლა სჭირდებაო. დედაჩემმა  წამიყვანა თავის სახლში, რამდენიმე დღე მასთან დავრჩი. დაბრუნებისას – მადლობა ღმერთს – ქმარი სახლში დამხვდა. ბავშვიც აიყვანა ხელში.

როცა მესამედ დავორსულდი,  ძალიან მეშინოდა: ესეც რომ გოგო ყოფილიყო? მეშინოდა, რომ  მეორე გოგოს გაჩენისას ქმრის რეაქცია გამეორდებოდა, ან უარესი რეაქცია ექნებოდა. იმ დროს ბავშვის სქესის გაგება რთული იყო. მიუხედავად  ამისა,ერთ-ერთ რაიონში საავადმყოფო ვიპოვეთ. ექიმთან მისვლისას გაირკვა, რომ აბორტის ვადა გადაცილებეული მქონდა, მაგრამ გადაწყვეტილი გვქონდა, გოგო თუ იქნებოდა, რამენაირად არ გავაჩენდი ბავშვს. ექიმმა – ბიჭი გეყოლობათო. ორივეს  გაგვიხარდა. ქმარს გაუხარდა, რომ ბიჭი ეყოლებოდა, მე კი გამიხარდა, რომ მეტი ბავშვს გაჩენა არ მომიწევდა. ზუსტად ვიცოდი, ოჯახს სჭირდებოდა ბიჭი. ჩემს ნებაზე რომ ყოფილიყო,  ორზე მეტს აღარ გავაჩენდი. სქესს მნიშვნელობა არ ჰქონდა. მინდოდა, ჩემი ბავშვები კარგად გამეზარდა, მეტი დრო გამეტარებინა მათთან. ორსულობის პერიოდში ქმარი ზრუნავდა ჩემზე. მაგრამ ბავშვის გაჩენისას აღმოჩნდა, თურმე ესეც გოგო ყოფილა. მახსოვს მშობიარობის დროს ყველას უკმაყოფილო სახე ჰქონდა, ზოგი ამბობდა, საწყალი მისი ქმარიო და მსგავს სიტყვებს. მეგონა, ბავშვს რამე სჭირდა, ფეხი ან ხელი აკლდა. ძალიან ვინერვიულე. ღამით, ხალხი რომ წავიდა, დედაჩემს ვთხოვე, ბავშვი მოეყვანათ. ბავშვი ჯანმრთელი იყო. ერთი მხრივ, გამიხარდა, ბავშვს არაფერი სჭირდა, მაგრამ ქმარს რა რეაქცია ექნებოდა, არ ვიცოდი. მიუხედავად იმისა რომ ვიცოდი, გოგონებს სახეზე ბალიშის დადებით კლავდნენ ჩვენი სოფელში, ამაზე არასოდეს მიფიქრია.საბედნიეროდ, ქმარმა არაფერი არ თქვა. ბავშვს ტანსაცმელიც უყიდა. ამასობაში ვიცოდი, რომ ბიჭიც უნდა გამეჩინა. სულაც არ მინდოდა კიდევ ბავშვის გაჩენა. მეოთხედ  გავაჩინე ბიჭი. ვერ გეტყვით, რომელი უფრო მიყვარს. მაგრამ ჩემი გოგოები გავზარდე დიდი ენთუზიაზმით. დღესაც მათთვის ვლოცულებ მთელი დღე. გოგონებისთვის უფრო  მეტი გამიკეთებია, ვიდრე ბიჭისთვის“, – გვიამბობს ფატმა.

აინურა 19 წლისაა. ოჯახში მეორე გოგოა. ის თავის ისტორიას გვიამბობს.

„სადღაც 10 წლის ვიქნებოდი, თუთს ხეზე ვიყავი ასული. შემთხვევით მოვისმინე დედაჩემის და მეზობელის დიალოგი. მეზობელი დედაჩემს ეკითხებოდა, შენი ბავშვებიდან რომელი უფრო გიყვარსო. დედაჩემმა მე დამასახელა. გამიკვირდა. მერე განაგრძო, რადგან მისი დაბადების მერე, როცა გავიგე, რომ გოგო გავაჩინე, არ მინდოდა ეს ბავშვი, ხელშიც არ ამიყვანია. ძუძუთიც არასოდეს გამომიკვებავს. მე ბიჭი მინდოდა. ორსულობის დროს ექიმთან როცა ვიყავი, მითხრა, ბიჭი გეყოლებაო. სახელიც დაბადებიდან ერთი თვის შემდეგ დავარქვით. მშობიარობის მერე დედამთილი და სხვა ახლობლები ტიროდნენ”. მე მანამდე არ მიგრძვნია ოჯახში სითბოს ნაკლებობა, მაგრამ მახსოვს, ბავშობაში დედაჩემს ვეკითხებოდი, ვინ უფრო გიყვარს-მეთქი. ჯერ ვეკითხებოდი, უფროსი და თუ მე-მეთქი? -უფროსი დაო. მერე ვეკითხებოდი, უფროსი და თუ ძმა-მეთქი? – ძმაო. ე. ი. უფროსი და იმიტომ უყვარდათ, რომ პირველი ბავშვი იყო, ძმას იმიტომ, რომ ბიჭი იყო და მე?

ამის გამო სულ კონფლიქტი გვქონდა. მე მინდოდა, რომ მშობლებისათვის ყველა თანასწორი ვყოფილიყავით. მამაჩემიც არ მალავს, რომ იგივე თანმიმდევრობით ვუყვარვართ. მაგრამ მე არასოდეს არ მომისურვებია ბიჭად დავბადებულიყავი. ბავშვობიდანვე სულ ვცდილობდი, ბიჭის გასაკეთებელი საქმეებიც მე გამეკეთებინა და დამემტკიცებინა, რომ მე არაფრით ჩამოვუვარდები ბიჭს. ამ დროს კი მამაჩემი სულ მეუბნებოდა, ნეტა ბიჭად  დაბადებულიყავიო“.

ნარმინი 28 წლისაა და ოჯახში მეოთხე ბავშვია.

„ჩემს მშობლებს ორი გოგო და ერთი ბიჭი ჰყავდათ ჩემამდე. მათ უნდოდათ, ბიჭს ძმა ჰყოლოდა. ორსულობის დროს როცა გაიგეს, რომ გოგო ვიყავი,დედაჩემს არ მოუსურვებია ჩემი გაჩენა. მაგრამ მამაჩემმა ხელი შეუშალა აბორტის გაკეთებაში. ოჯახში რომ ყველაზე პატარა მე ვიყავი, ყველა ზრუნავდა ჩემზე. მაგრამ დედაჩემს არ უნანია, რომ არ უნდოდა ჩემი გაჩენა. მეც რაღაც მომენტში ვამართლებ მას. ბავშვობიდანვე მეც სულ ვოცნებობდი, ბიჭად დავბადებულიყავი. მახსოვს, სკოლის პერიოდში ბიჭები პატარა ვაჭრობით ან მუშაობით ფულს შოულობდნენ მე კი ამის უფლება არ მქონდა“.

ავტორი: თოზუ გულმამედოვა