Tetritskarolu Diləprüz 34 yaşında Atasının istəyi ilə Dmanisiyə ərə verilib, bir neçə ildən sonra həyat yoldaşının ayaqlarını qatar kəsib və 25 il ərzində Diləprüz ona qulluq edib. Bu gün məhkəmə qərarı ilə onun bu illər ərzində çəkdiyi cəfa rəsmi olaraq qullurçulluq kimi hesab olunub, nəticədə isə O ərindən qalan heçbir mülkdən pay sahibi ola bilməyib

 “Uşaqlığım və gəncliyim boyu atama, qardaşlarıma və ailəmə qulluq edirdim. Məktəbə də getmiş sayılmıram, 4-cü sinifi bitirdiyim gün artıq böyük qızsan ev işlərinə yardımçı olmalısan dedilər. Sonra isə məni ərə verdilər. 30 il ərimə və onun uşaqlarına qulluq etdim. Həyat yoldaşım rəhmətə getdi və mən evsiz-eşiksiz qaldım”, – deyir Diləprüz.

71 yaşlı Diləprüz Budaqova Marneulidə yaşayır, o hər gün sübh tezdən oyanır və saat 6-da bazara gedir. Kəndən gətirilən ərzaqları alır və sonra gün ərzində bunları satır ki, axşam evə qayıdan zaman çörək və yemək alacaq pulu olsun. Mövsümündə, o günlük 10 lari qarşılığında  torpaq sahəsində çalışır və topladığı məbləği isə məhkəməyə və vəkillərə xərcləmək zorunda qalır.

“Məni ərə verdikləri zaman ərimin həyat yoldaşı rəhmətə getmişdi. Ərimin isə 4 uşağı var idi, illər sonra məndə bir uşaq dünyaya gətirdim və qızım Aydə doğuldu. Bu zamanlar böyük uşaqlarımızdan biri Russiyada təhsil alırdı, digəri isə hərbiçi idi. Biz qazandığımız hər bir qəpiyi onlara yollayırdıq ki, orada qıraq diyarda yaxşı yaşasınlar”, – deyir Diləprüz.

Tək-təhna qadının soylədiklərinə görə, həyat yoldaşı və O, mümkün olan hər yerdə işləyirlərmiş ki, uşaqlarını saxlaya bilsinlər. Həyat yoldaşı adətən Russyada çalışırmış, O burada yalnız həm çalşır həmdə uşaqlarına qayğı göstərirmiş. O zamanlar rəsmi nigah haqqında heç düşünməyiblərdə.

1989-cü ildə, Diləprüzün həyat yoldaşı İsrafil Rusiyadan qayıdan zaman qatar qəzasında ayaqlarını itirib. Başlanğıçda  3 ay xəstəxanada sonra isə 15 il evdə, həyat yoldaşının ölümünə qədər Diləprüz, bir qızı ilə birgə ona baxıb. O zamanlar böyük uşaqları artıq evliimişlər, qadının söylədiqlərinə görə övladları xəstə atalarının ziyarətinə  belə gəlmirdilər.

“İsrafil 2013-cü ildə vəfat etdi, böyük oğlu həmin zaman gəldi və kişidən qalan yegəni mülkü – evimizi- mülkiyyətinə keçirməyə çalışdı.Bu zaman Mən məhkəməyə baş vurdum, məhkəmə illər böyü davam etdi, nəticədə isə mən yenədə evsiz qaldım”,- gözyaşları ilə söyləyir Diləprüz.

Diləprüz Budaqovanın dediyinə görə, məhkəmənin qərarı ilə, həyat yolşadından qalan ev 5 yerə bölünüb, bunlardan 4-ü İsrafilin ilk həyat yoldaşından olan uşaqlarına və bir pay isə Diləprüzün qızına düşüb. Qadının nigah haqqında şəhadətnaməsi olmadığına görə ona məhkəmə prosesinə daxil olmağa belə icazə verməyiblər sənədlərdə isə O həyat yoldaşının qulluqcusu kimi qeydə alınıb.

“Yaşadığım həyat çox çətin idi. Qız idim bütün uşaqlığım böyü ev işləri görmüşəm. Kənddə yaşayırdıq, qayda belə idi, – qız əziyyət çəkməli idi. Evləndim, ərim əksərən Russiyada olurdu, mən isə burada yalnız başıma həm çalışırdım, həmdə uşaqlarıma qayğı göstərirdim. Cəmiyyət tərəfindən hər zaman təzyiq göstərilirdi. Bir çox şeyə qadağa var idi – qadınsan, dürüst olmalısan, namusunla yaşamalısan. Ailə Zorakılığına və bir çox çətinliklərə məruz qalmışam. Ancaq bu qədər başıma gələnlərdən sonra yenədə evsiz qaldım”,- deyir Diləprüz.

Hal-hazırda Diləprüz Sosyal olaraq müdafiyəsiz statusu ilə evsizdir. Bəzən o bacısı, qardaşı gildə, bəzən isə qızı ilə yaşayır. Bazarda yenədə çalışır, çün ki qızı iki uşağı ilə boşanıb və Diləprüz iki nəvəsinə maddi yardım göstərir.

Şəlalə Əmircanova

———-

ქორწინების მოწმობის არქონა 30-წლიანი დამლაგებლობის ტოლფასია

თეთრიწყაროელი დირაფლუზი 34 წლის ასაკშო დმანისში მამამისის ნებით მეორე ცოლად გათხოვდა. რამდენიმე წელიწადში, ქმარს ფეხები მატარებელმა გადაუჭრა და 25 წლის მანძილზე, დირაფლუზი მას უვლიდა. დღეს, სასამართლოს გადაწყვეტილებით, მას მთელი ამ წლების ჯაფა გარდაცვლილი ქმრის ოფიციალურ დამლაგებლობად ჩაეთვალა, რადგან ქმრისგან დარჩენილი ვერანაირი ქონება ვერ მიიღო.

„მთელი ბავშვობა და ახალგაზრდობა მამას, ძმებს და ოჯახს ვუვლიდი. არც სკოლაში მივლია, 4 კლასი დავამთავრე თუ არა, დიდი ხარო, საოჯახო სააქმეები უნდა გააკეთოო, მითხრეს. მერე გამათხოვეს. 30 წელი ქმარს და მის შვილებს მოვუარე. ქმარი გარდაიცვალა, მე კი უსახლკაროდ დავრჩი“, – ამბობს დილაფლუზი.

71 წლის დირაფლუზ ბუდაგოვა მარნეულში ცხოვრობს, იგი ყოველდღე დილაუთენია, 6 საათზე მიდის ბაზარში. სოფლის მოვაჭრეებისგან საქონელს ყიდულობს, შემდგომ კი დღის განმავლობაში იგივე საქონელს ჰყიდის, რომ საღამოს პურისა და საჭმლის საყიდელი ფული ჰქონდეს. სეზონზე, იგი დღეში 10 ლარად მიწაზეც მუშაობს და დაგროვილ თანხას კი სასამართლოში და ადვოკატებსუხდის.

„რომ გამათხოვეს, ქმრის ცოლი გარდაცვლილი იყო. 4 შვილი ჰყავდა, წლების მერე მეც გავაჩინე გოგო – აიდა. იმ პერიოდში უფროსი შვილები სწავლობდნენ, ჯარში იყვნენ. ჩვენ რასაც ვშოულობდით, მათ ვუგზავნიდით, რომ რუსეთში, უცხო გარემოში, კარგად ეცხოვრათ“, – ამბობს დურაფლუზი.

როგორც მარტოხელა ქალი გვიყვება, მისი ქმარი და ის ყველგან მუშაობდნენ, რათა ბავშვები შეენახათ. ქმარი ძირითადად რუსეთში იყო, ის კი აქ შვილებს უვლიდა და მუშაობდა. ისეთი პერიოდი იყო, რომ ქორწინების მოწმობაზე არც უფიქრიათ.

1989 წელს, დირაფლუზის ქმარს ისრაფილს რუსეთში დასაბრუნებელ გზაზე ავარიის შედეგად მატარებელმა ფეხები დააკარგინა. დასაწყისში 3 თვე საავადმოყოფოში, მერე კი 15 წელი, სიკვდილამდე, დირაფლუზი ქმარს თავის გოგოსთან ერთად უვლიდა. იმ პერიოდში შვილები უკვე დაოჯახებულები იყვნენ და როგორც თვითონ ამბობს, მამის სანახავად არც მოდიოდნენ.

„ისრაფილი 2013 წელს გარდაიცვალა, მისი უფროსი ვაჟი მაშინვე ჩამოვიდა და მისგან დარჩენილი ერთადერთი ქონების – ჩვენი სახლის – საკუთარ სახელზე გადატანა მოისურვა. მე მივმართე სასამართლოს, სასამართლო წლები გაგრელდა, მე კი მაინც გარეთ დავრჩი“, – აცრემლებული გვიამბობს დირაფლუზი.

დირაფლუზ ბუდაგოვას თქმით, სასამართლოს გადაწყვეტილებით, სახლი 5 წილად დაჰყვეს, 4 ისრაფილის პირველი ცოლისგან დაბადებულ შვილებს და ერთი წილი მის ერთ გოგოს. დურაფლუზი კი, ქორწინების მოწმობის არქონის გამო, სასამართლო პროცესზეც კი არ შეუშვეს. ოფიციალურ დოკუმენტებში მისი სტატუსი დამლაგებლად დაფიქსირდა.

„ჩემი გავლილი ცხოვრება ურთულესი იყო. გოგო ვიყავი მთელი ბავშვობა სულ სახლის საქმეებს ვაკეთებდი. სოფელში ვცხოვრობდით და წესი იყო ასეთი, – გოგოს უნდა ეშრომა. როცა გავთხოვდი, ქმარი ხშირად რუსეთში იყო, მე კი მარტო ვცხოვრობდი შვილებთან ერთად. საზოგადოებისგან ზეწოლა ყოველთვის იყო. ბევრ რამეზე  აკრძალვები იყო, – ქალი ხარ, პატიოსანი უნდა იყო, ნამუსით უნდა იცხოვროო. ძალადობაც გავიარე და ბევრი სხვა რამ, მაგრამ ამდენი შრომის შედეგად, მაინც გარეთ დავრჩი“, – ჰყვება დირაფლუზი.

დღესდღეობით, დირაფლუზი სოციალურად დაუცველის სტატუსითაა და უსახლკაროა. ზოგჯერ დასთან, ძმასთან და ხანდახან შვილთან რჩება. ბაზარში კიდევ ვაჭრობს, რადგან მისი შვილი ქმარს გაცილებულია და 2 შვილიშვილს ეხმარება მატერიალურად.

შალალა ამირჯანოვა