Qadın hüquqları günümüz reallığının ən çox müzakirə olunan mövzularından biridir. Qadın hüquqları müdafiəçiləri, aktivistlər və bu yolda könüllü olan bir çox şəxslər tərəfindən sıxlıqla vurğulanan mövzuların başında gəlir.
Maraqlıdır ki, Gürcüstan qanunveriçiliyində istər Konstitusiya, istər məcəllə, istər xüsusi qanunlar olsun, heç birində nəzərdə tutulan hüquqlar, qadın və kişi hüquqları deyə bir-birindən ayrılmır.
Qadın hüquqları, qadınların kişilərlə eyni dərəcədə sahib olduqları bütün sosial-iqtisadi, siyasi və qanuni hüquqlara verilən addır. Gürcüstanın ali qanunu olan Konsitiusiyanın ikinci başlığında insanın əsas hüquq və azadlıqları nəzərdə tutulub, daha dəqiq demək lazım gələrsə 9-35-ci maddələrində.
Məsəl üçün: Maddə 9-ləyaqət hüququ, maddə-10 yaşamaq hüququ, maddə-11 bərabərlik hüququ, maddə 16-din azadlığı v.s
Qadın hüquqları anlayışına daxil edilən hüquqlar: fiziki bütünlük və müstəqillik, cinsi zorakılıqdan uzaq olmaq, qanuni müqavilələrə daxil edilmək, ailədaxili hüquqda bərabər hüquqlara sahib olmaq, ədalətli və ya bərabər əmək haqqı, reproduktiv hüquqlara sahib olmaq, əmlak sahibi olmaq, təhsil almaq hüququ v.s elə öz içliyində konstitusiya da nəzərdə tutulan insanın əsas hüquq və azadlıqlarından irəli gəlir.
Faktdır ki, ali qanun heç bir hüququ qadın və ya kişi hüququ deyə bir-birindən ayırmır. “Qadın hüquqları” başlığının yaranmasının ən başlıca səbəbi, necə ki qadın elə də kişilər üçün nəzərdə tutulan insanın əsas hüquq və azadlıqlarının, kişilərə nisbətən qadınlarda dəfələrlə çox taptalanmağıdır.
“Kişi hüquqları” deyə bir başlığa hardasa rast gəlibsizmi ? Çox nadir. Çünki belə bir başlığa ehtiyac yoxdur. Çünki kişilər qadınlarla müqasiyyədə öz hüquq və azadlıqlarının həyata keçirilməsində bir o qədər də maneə ilə qarşılaşmırlar. Çünki kişinin cəmiyyətdə qəbul olunmuş, oturmuş bir kimliyi var.
Əzəldən bəri tarixə də nəzər saldıqda qadınla kişinin heç bir zaman bərabər cəmiyyət gözündə olmadığını açıq-aşkar görə bilərik. Tarix boyu qadınlar öz hüquq və azadlıqlarının həyata keçirilməsində daim maneələrlə üzləşib. Çünki oturmuş və cəmiyyət tərəfindən bərkidilmiş stereotiplər onlara hüquqları reallaşdırmaqalarına icazə və imkan verməyib. Qanunveriçiliyin bərabərlik deyəndə hərtərəfli bərabərliyi yox da, bərabər hüquqlu cəmiyyəti nəzərdə tutduğunu biraz da olsun dərk edə bilsəydik, bu gün bu streotiplər çox daha az mövcud olacadı.
Ali qanunda nəzərdə tutulan hüquq və azadlıqların sadecə kişilər üçün yox qadınlar üçündə eyni xüsusiyyətə sabib olduğunu və həyata keçirilməsinin necə ki kişilər elə də qadınlar üçün eyni dərəcədə əhəmiyyətli olduğunu dərk edə bilsək, daha az tapdalasaq bu gün bəlkədə belə bir ayrıma, “Qadın hüquqları” başlığına heç ehtiyac da qalamyacaqdı.
Müəllif: Ayhan Həsənov
————————————–
ქალთა უფლებები დღევანდელ რეალობაში
ქალთა უფლებები დღევანდელ რეალობაში ერთ–ერთი ყველაზე სადავო საკითხია. ეს არის ერთ–ერთი თემა, რომელსაც ყველაზე ხშირად ხაზს უსვამენ ქალთა უფლებების დამცველები, აქტივისტები და მოხალისეები.
საინტერესოა, რომ საქართველოს კანონმდებლობა არ განასხვავებს კონსტიტუციით, კოდექსით ან სპეციალური კანონებით ქალისა და კაცის უფლებებს.
ქალთა უფლებები ეწოდება ყველა სოციალურ-ეკონომიკურ, პოლიტიკურ და იურიდიულ უფლებას, რაც ქალებს აქვთ მამაკაცებთან თანაბარ საფუძველზე. კონსტიტუციის მეორე თავი, საქართველოს უზენაესი კანონი, ითვალისწინებს ადამიანის ძირითად უფლებებსა და თავისუფლებებს, უფრო სწორად, 9-35-ე მუხლებს.
მაგალითად: მე-9 მუხლი – ღირსების უფლება, მე-10 მუხლი – სიცოცხლის უფლება, მე-11 მუხლი – თანასწორობის უფლება, მე-16 მუხლი – რელიგიის თავისუფლება და ა.შ.
ქალთა უფლებების კონცეფციაში შეტანილია უფლებები: ფიზიკური ხელშეუხებლობა და დამოუკიდებლობა, სექსუალური ძალადობის თავიდან აცილება, იურიდიულ კონტრაქტებში ჩართვა, თანაბარი უფლებები საოჯახო სამართალში, სამართლიანი ან თანაბარი ხელფასი, რეპროდუქციული უფლებები, ქონების საკუთრება, განათლება და ა.შ. ადამიანის უფლებები და თავისუფლებები, რომლებიც გათვალისწინებულია კონსტიტუციაში.
ფაქტია, რომ უზენაესი კანონი არ განასხვავებს რაიმე უფლებას, როგორც ქალის ან კაცის უფლებას. ცნების ”ქალთა უფლებები” გაჩენის მთავარი მიზეზი არის ის, რომ ქალებში, როგორც მამაკაცებში, ადამიანის ძირითადი უფლებები და თავისუფლებები უფრო მეტად ირღვევა.
ოდესმე შეგხვედრიათ სათაური სახელწოდებით “მამაკაცის უფლებები”? ძალიან იშვიათად. რადგან ასეთი სათაური არ არის საჭირო იმის გამო, რომ კაცებს ქალებთან შედარებით ბევრი წინააღმდეგობა არ ექმნებათ თავიანთი უფლებებისა და თავისუფლებების განხორციელებაში. იმიტომ, რომ კაცს აქვს სოციალურად მიღებული იდენტურობა.
როდესაც ისტორიას უხსოვარი დროიდან გადავხედავთ, ნათლად დავინახავთ, რომ ქალი და კაცი არასდროს ყოფილან თანასწორი. ისტორიის განმავლობაში ქალებს მუდმივი დაბრკოლებები ექმნებოდათ თავიანთი უფლებებისა და თავისუფლებების განხორციელებაში. რადგან სტერეოტიპები, რომლებიც საზოგადოების მიერ დამკვიდრდა, ამის საშუალებას არ იძლეოდა. ცოტათი რომ გვესმოდეს, რომ კანონი უნივერსალურ თანასწორობას კი არ გულისხმობს, არამედ – თანაბარი უფლებების მქონე საზოგადოებას, ეს სტერეოტიპები დღეს გაცილებით ნაკლებად იქნებოდა გავრცელებული. თუ გავაცნობიერებთ, რომ უზენაეს კანონში გათვალისწინებულ უფლებებს და თავისუფლებებს იგივე ფუნქცია აქვთ ქალებში და არა მხოლოდ მამაკაცებში და მათი განხორციელება ისეთივე მნიშვნელოვანია ქალებისთვის, როგორც კაცებისთვის, დღეს შეიძლება ასეთი გაყოფა – “ქალთა უფლებების” სათაურით აღარ იქნებოდა საჭირო.
ავტორი: აიჰან გასანოვი
