Erkən evliliyin səbəblərini müzakirə edərkən ağıla gələn mövzulardan biri də məhz qız qaçırtmadır. Bu əslində cəmiyyətimizdə mövcud sosyal bir problemdir. Bəziləri bunu azərbaycanlılara xas adət ənənə kimi dəyərləndirsə də bu belə deyil. Qıraqdan necə görünür bilmirəm ancaq elə cəmiyyət daxilidə bu hadisə özü özlüyündə hər zaman qınanılıb. Ancaq, nə təsadüfdür ki, problem yenədə problem olaraq qalıb.
Qanunvericilikdə mövcud maddələri və bəndləri sadalamadan qısaca deyim ki, qanun qarşısında qız qaçırtma deyə bir şey mövcud deyil. Bu bir başa insan oğurluğu adlandırlır. Yuxarıda qeyd etdiyim kimi, qıraqdan baxıldıqda bu problem adət ənənə olaraq tanındığına görə bu tip hadisələr qanunla aşkar olunduğu təqdirdə, mediya polisdən aldığı məlumata görə belə yazır – “a.a evlilik məqsədi ilə b.b-ni qaçırdıb ”. Və polisdə bir çox durumda deyir ki, bu millətin adətidir və maksimal dərəcədə hadisənin ən tez şəkildə həlli yolunu tapmağa çalışır. Tərəflər barışdırılır, cərimələr yazılır və s.
Əsasən reallıq göstərir ki, qız qaçırma qınanılır, qınamaq cəmiyyət basqısıdır və normal bir vəziyyətdə çoxunluğun qınadığı vəziyyət tezliklə aradan qalxır amma bizim cəmiyyətdə bu problem illərdir hələdə aradan qalxmayıb.
Qız qaçırılmada da bir çox zaman qınaq nöqtəsi yenə qız olur və diqqətlər də ancaq qızın üzərində cəmləşir. Bu gün cəmiyyətdə başqası ilə nişanlı olduğu halda digər sevdiyini qızı qaçıran oğlanlar və yenə sevmədiyi bir şəxslə zorla nişanlandırılan qızların sevdikləri tərəfindən qaçırılma halları baş verirsə, demək ki, yenədə problem elə məhs cəmiyyətin özündədir.
Qızı nişnalandırarkən fikrini anlamayan valideyn, əksər hallarda yetkinlik yaşına çatmayan övladına psixoloji zorakılıq göstərək razılığını alır, sonra övladının qaçırıldığını/qaçdığını eşidəndə polis binasının önündə hadisə çıxarır. Və yenədə heç kim məsuliyət götürüb hadisənin səbəblərini sorğulamır.
Qızların zorla qaçırılma hallarıda baş verir, bu yerdə cəmiyyətin aşıladığı təfəkkürlə böyümüş qız uşağı hüquqlarının pozulduğuna, travma aldığına göz yumur və bu zorakılığı aşkar etmir. Ən mürəkkəb vəziyyət elə cəmiyyət qınağıdır ki, elə ailələrdə qızdan ondan qorxur. Nəticədə yenə qız zərər görür, məcbur qalaraq zorakı ilə bir məkanda qalır və hər bir hüquq pozuntusuna göz yumur.
Beləliklə cəmiyyətdə zorakı evliliklər formalaşır və illər keçsədə təfəkkür dəyişmir. Təcrübə göstərir ki, qanunların sadəcə formal olaraq mövcudluluöu yetərli deyil. Bu hadisələrin aradan qaldırılması üçün xüsusi tədbirlər görülməlidir. Ən vacidi isə hadisənin araşdırılmasında baş rol oyanayan polis və digər müəssisələr tez-bazar işin üstünü qapatmağa deyildə düzgün şəkildə qanuna və qaydalar uyğun yekunlaşdırmağa məqsədyönlü olmalıdırlar.
Müəllif: Şəlalə Əmircanova
——————————————–
გოგონას მოტაცება – ადრეული ქორწინება
ადრეული ქორწინების მიზეზების განხილვისას, ერთ-ერთი საკითხი, რომელიც გვახსენდება, არის გოგონას მოტაცება. სინამდვილეში ეს არის სოციალური პრობლემა ჩვენს საზოგადოებაში. მიუხედავად იმისა, რომ ზოგი მას აზერბაიჯანელების ტრადიციად თვლის, ეს ასე არ არის. მე არ ვიცი, როგორ გამოიყურება გვერდიდან, მაგრამ საზოგადოებაში ეს მოვლენა ყოველთვის იყო დაგმობილი. ამასთან, ნიშანდობლივია, რომ პრობლემა კვლავ პრობლემად რჩება.
კანონმდებლობაში არსებული მუხლების და პუნქტების ჩამოთვლის გარეშე, მოკლედ მინდა ვთქვა, რომ კანონში არ არსებობს გოგონას მოტაცების ცნება. ამას ჰქვია ადამიანის თავისუფლების აღკვეთა. როგორც ზემოთ აღვნიშნე, ეს პრობლემა ხალხის ტრადიციად არის აღიარებული გარედან. ასე რომ, თუ ამგვარი შემთხვევები დაფიქსირდა, მედია პოლიციისგან მიღებული ინფორმაციის თანახმად შემდეგნაირად წერს – “ა.ა-მ დაქორწინების მიზნით ბ.ბ. მოტაცა“. პოლიციაც კი, ხშირად ამბობს, რომ ეს ერის ტრადიციის ნაწილი და ცდილობს, რაც შეიძლება მალე მოძებნოს გამოსავალი ინციდენტისას: არიგებენ მხარეებს, წერენ ჯარიმებს და ა.შ.
ძირითადად, რეალობამ აჩვენა, რომ გოგონების მოტაცება დაგმობილია, დაგმობა არის სოციალური ზეწოლა და ნორმალურ ვითარებაში, უმრავლესობის მიერ დაგმობილი სიტუაცია მალე უნდა გაქრეს დღის წესრიგიდან, მაგრამ ჩვენს საზოგადოებაში წლების განმავლობაში ეს პრობლემა არ გაქრა.
გატაცების შემთხვევაში, აქცენტი მხოლოდ გოგოზე კეთდება. დღევანდელ საზოგადოებაში, თუ არსებობს შემთხვევები, როდესაც სხვაზე დანიშნული ბიჭები შეყვარებულ გოგოს იტაცებენ, არსებობენ ისეთი გოგოებიც, რომლებიც, მიუხედავად სხვაზე დანიშვნისა, ისევ საკუთარ შეყვარებულ მიჰყვებიან, იპარებიან. ანუ, იძულებითი ქორწინების საკითხი ისევ დგას დღის წესრიგში და პრობლემა ისევ საზოგადოებაში რჩება.
მშობელი, რომელიც არ უსმენს შვილის აზრს, ფსიქოლოგიურ ზეწოლას ახორციელებს და ვითომ თანხმობის შედეგად ათხოვებს, შემდგომ კი, როდესაც იგებს, რომ მისი გოგო მოიტაცეს, პოლიციის განყოფილების წინ ამბავს უტეხავს. აქაც, რა თქმა უნდა, არავინ არ იღებს პასუხისმგებლობას და არ იკვლევს მიზეზებს.
ეს ხდება გოგონების გატაცების შემთხვევებში, როდესაც გოგონა, რომელიც საზოგადოებაში გავრცელებული აზროვნებით არის გაზრდილი, თვალს ხუჭავს მისი უფლებების დარღვევასა და ტრავმაზე და არ აფიქსირებს ამ ძალადობას. ყველაზე რთული სიტუაცია არის საზოგადოების დაგმობა, რომლისგანაც ეშინია გოგონას. შედეგად, გოგონა ზიანდება, იძულებულია ძალადობრივ გარემოში და თვალს ხუჭავს ყველაფერზე.
ამრიგად, საზოგადოებაში მწიფდება იძულებითი ქორწინება და წლების განმავლობაში აზროვნება არ იცვლება. გამოცდილება გვიჩვენებს, რომ მხოლოდ კანონების არსებობა არ არის საკმარისი. განსაკუთრებული ზომები უნდა იქნას მიღებული მსგავსი ინციდენტების აღმოსაფხვრელად. რაც მთავარია, პოლიციამ და გამოძიებაში მონაწილე სხვა უწყებებმა მიზანმიმართულად უნდა აწარმოონ საქმე კანონისა და რეგულაციების შესაბამისად, ვიდრე ამ საქმის ძალიან სწრაფად დახურვისა.
ავტორი: შალალა ამირჯანოვა
