Ölkədə bütün istiqamətlərdə hüquqi bazanın yaradılması çox vacibdir. Əlbətdə hüquqi bazanın yaradılması dedikdə həmin istiqmətdə lazımsız, heç bir funksiyası olmayan, lüzumsuz və standartlara uyğun olmayan qanunların qəbul edilməsini nəzərdə tutmuram.

Bu günə qədər həm elmi, həm hüquqi, həm də siyasi mənada gündəmə gələn “Gender bərabərliyi” anlayışı ciddi inkişaf mərhələləri keçib, bərabərliyin təmin edilməsi üçün ciddi addımlar atılıb. Dünyanın əksər ölkələrində gender bərabərliyi kontekstində xüsusi qanunlar qəbul edilib. Həm daxili, həmdə beynəlxalq səviyyədə qəbul olunan qanunlar, həmin ölkələrdə gender bərabərliyi toxumlarını səpmək üçün ciddi addım idi. Bəzi ölkələrdə siyasi təmsilçilik, qərarvermə sahəsində qadınların kişilərlə bərabər iştirakı təmin edilib.

Əlbətdə qərar vermə sahəsi dedikdə sadecə seçki hüququ nəzərdə tutulmur. Eyni zamanda siyasətə aktiv qoşulmalarını təmin etmək, qərarverici orqanlarda iştiraklarını təmin etmək, dövlət sektorlarında cinsi bərabərliyi tam təmin etmək v.s bunu kimi bir çox şərtlər nəzərdə tutulur. Məsəl üçün qadın sahibkarların sayı artıb, məişət zorakılığı ilə bağlı preventiv mexanizmlər yaradılıb. Lakin buna baxmayaraq, hal-hazırda dünyanın heç bir ölkəsində gender bərabərliyi tam formada, bütöv olaraq təmin edilməyib. Günümüzdə qadınlara qarşı zorakılıq, cinsi ayrı-seçkilik, cinsi qısnama, əmək və təhsil hüquqlarının pozulması faktları bütün ölkələrdə qeydə alınır.

BMT-nin “Gender bərabərliyi”, Dünya İqtisadi Formunun “Gender bərabərsizliyi” hesabatlarında göstərilir ki, indiki sürətlə davam edərsə, mədəni dünyada gender fərqliliyini aradan qaldırmaq üçün qarşıda 108 il sərf etmək lazim gələcək. Yaxud, 2200-ci ildən sonra dünyanın hər bir yerində tam bərabərlik barədə danışmaq mümkün olacaq.

Ümumiyyətlə gender bərbərliyi hüququ bərabərliklə bir başa əlaqəlidir. Geder bərabərliyini təmin etmək üçün, ilk növbədə, bu bərabərliyi təmin edən daxili qanunlar qəbul edilməlidir. Ölkə səviyyəsində hüquqi zəmin mövcud olduqdan sonra gender bərabərliyi istiqamətində daxili nizamnamələr etmək üçün hüquqi hərəkət imkanı yaranacaq.

Ancaq sadecə bu kifayət deyil. Doğrudur ilk addım bu bərabərliyi tələb etmək üçün hüquqi bərabərliyin yaradılmasından keçir, ancaq bu bu istiqamətdə sadecə qanunların qəbul edilməsi kifayət deyil. Ən az qanunların qəbul edilməsi qədər, bu qanunların həyata keçməsini təmin etmək də zəruridir. Çünki bu qanunların həyata keçməsi təmin edilməsə, bu istiqamətdə onlarca qanun qəbul edilməsi kifayət etməyəcək. Həmin cəmiyyət istənilən gender bərabərliyinə heç vaxt nail ola bilməyəcək.

Gender bərabərliyi üçün lazimi qanunların qəbul ediməsi ilk növbədə hüquqi bazanın yaradılmasını təmin edir. Yalnız hüquqi bazanın mövcudluğu bu istiqamətdə real bərabərliyin təmin edilməsi üçün şərait yaradır və bu tələbin əsasını təmin edir. Hüquqi baza olmadıqa ilk öncə, bu hüquqi bazanın yaradılması üçün mübarizə ehdiyacı yaranır və yalnır bu təmin edildikdən sonra növbəti addıma, yəni həyata keçirilməsi və reallaşdırılması qisminə keçid alırıq. Çünki hüquqi bərabərlik yaradılmasa məntiqi olaraq həyata keçməsini də tələb edə bilmərik.

Nəzərə almaq lazımdır ki, sözü gedən hüquqi bazanın necəki daxili, elə də beynəlxalq səviyyədə yaradılması bir o qədər vacibdir. Beynəlxalq səviyyədə götürülən öhtəliklər, qəbul olunan konvensiyalar Konstitusiyadan sonra ən böyük hüquqi qüvvəyə sahib doqumentdir. Ona görə də beynəlxalq konvensiyalar nə qədər tez radifikasiya olunarsa, öhtəliklər nə qədər tez götürülərsə bu istiqamətdə real bərabərliyi tələb etmək üçün addım atma imkanı bir o qədər tez yaranacaq.

Müəllif: Ayhan Həsənov

—————-