Usaqlar bizim gələcəyəmizdir deyə düşünürdüm.
Ta ki, uşaqların bir aynadan fərqsiz olduqlarını görənə qədər. Universitetə getmək üçün dayanacağa yaxınlaşıb Tiflis marşrutunu gözləməyə başladım. 39 dərəcəlik istidən hərarəti gicgahlarımda hiss edirdim artıq. Əsəblərim tamam tarıma çəkilmişdi. Aşağı-yuxarı 5 dəqiqə sonra orta yaşlı bir ana və yanında bir oğlu(10 yaşında) və bir qızı(12 yaşında) ilə dayanacağa yaxınlaşdı. İstidən tərləyən alnımız par-par parıldamağa başladıqdan bir az sonra nəhayət marşrut yolun ta o bir ucunda görünməyə başladı. Bunun fərqinə varan balaca qızcığaz, həvəslə tez anasına tərəf dönüb: “mama, olar mən qabaqda oturum? Nolar, nolar…”
deməyə başladı. Ancaq məni şoka salan, hələ heç anası ağzını açmamış yanındaki özündən kiçik yaşda olan qardaşının dönüb, “kiri, sən qızsan, öl öldüyün yerdə. Mamam nə dedi o gün sənə?” deməsi oldu. Qanım durdu. O kiçik yaşda uşağın özünü bacısından sırf o qız olduğu üçün daha üstün görə bilməyəcək və üstəlik bir də buna görə öz bacısını təhqir edə bilməyəcək qədər məsum olduğu hər brimiz üçün aşkardır. Bəlkə də bura qədər bura qədər hər birimizin üzündə saf bir gülümsəmə olub. Ancaq bir az üzərində düşündüyümüz zaman məsələnin ciddiyyətinin insanı necə qorxutduğunu anlamayanların olacağı kimi, anlayacağına inandığım insanlar da var. Onsuz da yetəri qədər bir-birini əksildən, yetəri qədər bir-birinə küskün və ilk fürsətdə birilərinin birilərinə zərər vermək üçün fürsət axtardığı bir toplum olmuşkən, bəlkə bir ehtimal uşaqlardan ümidimiz hələ ki, var ikən, belə cahilcə və pis fikirlərin onlara insafsızca yükləndiyini gördükdə, doğrusu nə gələcəkdən, nə də uşaqlardan ümidimiz qlacağını düşünmürəm. Buğda əkib, qarpız biçə bilməyəcəyimizi hər kəs bilir. Bəs nifrət, ayrıseçkilik, cinsiyyətçilik əkib nə biçməyi gözləyirsiniz? Axı bir ana özü qadın ola-ola öz övladına necə cinsi ayrıseçkilik aşılaya bilər; öz oğlunun gözləri qarşısında necə qızını sırf qız olduğu üçün oğlundan daha az söz haqqına sahibmiş kimi təsvir yarada bilər? Məgər bunun onların psixologiyasında necə bir iz buraxacağına dair heçmi bir düşüncəsi yoxdur? Yaşadığımız zamanda uşaqlar artıq sadəcə bədən olaraq ölmürlər; ruhən və fikrən də ölürlər. Ona görə də bura qədər var olan problemdən söz açdıq, bir az da nə etməliyik, ondan söz edək. Çoxmu çətindir fərqlilikləri sevdirmək, çoxmu çətindir səndən olmayanı da qucaqlamaq? Çox mu çətindir uşaqların fikirlərini çirkləndirmək yerinə, onlara cinsiyyətçilik aşılamaq yerinə sevgi, hörmət və anlayış aşılamaq? Sadəcə yaşamağın, olduğu kimi yaşamağın, özün kimi yaşamağın dəyərini anlatmaq doğrudan da imkansızdırmı? Bugün özü belə fərqində olmadan qız olduğu üçün alçaltdığı bacısını sabahki gün sevgi ilə, hörmət ilə bağrına basdığını görmək xoş olmazdımı? Həyat hamımıza bu məsumiyyətlə qalmağa fürsət vermədi bəlkə də, ancaq bu məsumiyyəti bizdən sonrakılara miras qoyacaq gücü verdiyindən əminəm. Ümid edirəm, sabahı ümid etməyə haqqımız olar. Sevgi ilə, hörmət ilə qalın.
Müəllif Elcan Hacılı
—————-
იმედი არსებობს?
მანამდე ვფიქრობდი, რომ ბავშვები ჩვენი მომავალია, სანამ გავიგე, რომ სინამდვილეში ბავშვები სარკეები არიან.
უნივერსიტეტში წასასვლელად გაჩერებაზე თბილისის მარშრუტს ველოდებოდი. 39 გრადუსი სიცხეს მთელი სხეულით ვგრძნობდი. უკვე ნერვები მოშლილი მქონდა. სადღაც 5 წუთში, შუა ხნის ასაკის დედა თავისი ვაჟთან (10 წლის) და გოგოსთან (12 წლის) ერთად, გაჩერებაზე მოვიდნენ. როცა სიცხისგან უკვე ჩვენი შუბლები ოფლიანდებოდა, გზის ბოლოში გამოჩნდა მარშრუტი. როცა გოგომ დაინახა ეს, გახარებულმა წამოიძახა: “დედა, შეიძლება მე წინ დავჯდე? გთხოვ!”. დედამ გოგონას არაფერი უპასუხა, ძმამ კი უთხრა: “გაჩუმდი შენ, გოგო! ეს შენთვის არ შეიძლება. რა გითხრა იმ დღეს დედაჩემმა?”.
შოკში ვიყავი. ალბათ ყველასთვის ცნობილია, რომ ეს პატარა ბიჭი საკუთარ თავს მარტო სქესის გამო დასთან შედარებით უფრო მაღლა დაყენებაში და ამისთვის დის შეურაცხყოფაში დამნაშავე არ არის.
შეიძლება, ამ ამბავზე ვიღაცამ გაიცინოს – ერთი შეხედვით, დიდი არაფერი. მაგრამ, როცა ჩავუღრმავდებით, ამ ამბავმა შეიძლება შეგვაშინოს. მაგრამ ვფიქრობ, რომ ზოგი ამას ვერც გაიგებს. ჩვენ ისედაც ისეთი საზოგადოება გავხდით, რომ სულ ერთმანეთის დაცინვის, შეურაცხყოფის მიყენების, ზიანის მიყენებისთვის შესაფერის დროს ვეძებთ. მაგრამ, მანამდე ახალი თაობის, ბავშვების იმედი გვქონდა, სანამ მივხვდი, რომ ეს თვისებები უხეშად გადატანილია ბავშებზეც. უკვე არც ბავშვების არც მომავლის იმედი არ დაგვრჩება. ჩვენ როცა დათესილი გვაქვს ხორბალი, მოსავლად საზამთროს იმედი არ უნდა გვქონდეს. ჩვენ როცა სიძულვილს, სექსისზმს ვთესავთ რისი იმედი უნდა გვქონდეს? როგორ შეიძლება, დედა რომელიც თვითონაც ქალია, ბავშვებს სექსისტად ზრდიდეს?: როგორ შეიძლება, მარტო იმის გამო რომ ბიჭია, თავის ვაჟს ქალიშვილის წინაშე უფრო უფლებამოსილად აქციოს? არ უფიქრია, როგორ გავლენას მოახდენს ეს მათი ფსიქოლოგიაზე ? ეპოქაში, რომელშიც ჩვენ ვცხოვრობთ, მარტო ბავშვების სხეული არ იღუპება – მათი სული და ფიქრებიც იღუპება. მაგიტომაც, ახლა განვიხილავ, რა უნდა გავაკეთოთ. რატომ არის რთული, რომ შევიყვაროთ განსხვავებები? ვასწავლოთ, როგორ უნდა გიყვარდეს ის, რომელიც შენნაირი არ არის? ძალიან რთულია, რომ შვილებს სექსიზმის ნაცვლად სიყვარული და პატივისცემა ვასწავლოთ? შეუძლებელია, რომ ვასწავლოთ ცხოვრება როგორც ხარ ისეთი, საკუთარ თავში ცხოვრების ღირებულების სწავლა? ბიჭი, რომელიც დღეს დას სქესის გამო ამცირებს, თუ ხვალ მას ჩაეხუტება, ამის ნახვა არ გაგვიხარდებოდა? ცხოვრებამ არ მოგვცა შესაძლებლობა, რომ დავრჩეთ ცოდვის არჩამდენებად, მაგრამ, დარწმუნებული ვარ, მოგვცა იმის ძალა, რომ მომავალ თაობას ეს ფასეულობა დავტოვოთ. იმედია, მომავალში იმედის უფლება მაინც გვექნება.
ავტორი ელჯან ჰაჯილი
