Elnur Nazim
Yeniyetmə çağlarımdan bu günə kimi həmişə bazarlara qarşı marağım olub. Orada alver edən insanlar, müxtəlif insan mənzərələri, dialoqlar həmişə mənə mövzu verib. Bəəzən saatlarla bazarları gəzmişəm, kənardan durub müşahidə etmişəm. Orada gördüyüm adamlar, həmsöhbət olduğum şəxslərin problemləri belə düşünməyimə əsas verib ki, bizim kimi ölkələrdə aşağı təbəqənin həyat tərzini öyrənmək üçün mütləq bazarlara getməlisən. Bir bazarlar bir də taksi sürücüləri bir cəmiyyətin güzgüsüdür.
*
Birdə bu bazarlarda təbəqələşmiş kəsimlər var. Məsələn: göy satanlar, meyvə satanlar kimi.
Bizi adətən göy satanlar kimi tanıyırlar. Dörd bir tərəfə səpələnən arvadların sapla göyərti dəstələyə-dəstələyə “modi ədə iapad mokçem”,”qai zelenia” deyə-deyə müştəri çağırnaları da mənim üçün bazarın olmazsa – olmazına çevrilib)))
*
Lakin, bu “göy satanlar” statusu, alverçi damğası bizim cəmiyyətdə bizə qarşı təhqiramiz formada istifadə olunur. Amma, heç kim düşünmür ki, yayın istisində, qışın ayazında ala qaranlığından bazarlara səpələnməyi heç kim bəxtəvərliyindən etmir. Zavod və fabriklərin olmadığı, sosial təminatın qəpik-quruş olduğu, dövlət dairələrində qohumbazlığın hökm sürdüyü bir ölkədə istər-istəməz kasıb zümrə yaranır və bu kasıb zümrə nə iləsə məşğul olub dolanmağa məcburdur. Hər gün bazarlarda təhqir olunan qadınların bu işi görməyə məcbur olduğunu heç kim nəzərə almır.
*
Heç kim nəzərə almır ki, bu qadınların evdə çörək gözlüyən uşaqları var. Heç kim əziləni daha da əzməkdən çəkinmir. Düzdür, bəlkədə bu köşə qəzetdə çap olunsa sabah hardasa pomidor yeşiyində gözümüzə dəyəcək. Düzdür ki, maddiləşməyin arxasiyca düşüb mədəniləşməyi unutmuşuq. Amma, ac qarını da mədəniyyət doyuzdurmur atam balası.
*
Ona görə hansısa “aydın”ın çıxıb bizim mədəni səviyyəmizi avropa insanının mədəni səviyyəsi ilə müqayisə edərkən bizi sinifdə qoyması bir az qeyri adekvat analizdir. Çünki, mədəniləşməyin yolu iqtisadi eytiyacların minimallaşdırılmasından keçir. Heç kim ac qarına kitab oxuya bilməz. Kitab oxumaq üçün gərək tox oetməy, sabah çörəyi nəynən alacam kimi qayğılar insanı narahat etməyə. Teatra gedəndə oradan mənəvi zövq almaq üçün gərək beynin rahat ola.
*
Bu iqtisadi çətinliklər həll olunana qədər biz kitablı toplum, mədəni toplum ola bilməyəcəyik. Son zamanlar insanlarımızın siyasətə maraq göstərməsinin də səbəbi elə budur: pul qazanmaq.
Çünki, insanların ən eytiyac duyduqları şey bu saat puldur.
Indi gəl kimisə qına görüm necə qınayacaqsan!
Mənbə: https://www.facebook.com/105735704573509/posts/124370866043326/
———————————
მწვანილის გამყიდველები
ელნურ ნაზიმი
თინეიჯერობის ასაკიდან დღემდე, ყოველთვის მაინტერესებდა ბაზრები. ადამიანები, რომლებიც იქ ვაჭრობენ, სხვადასხვა ადამიანური პეიზაჟები, დიალოგები ყოველთვის მაძლევდნენ თემას. ზოგჯერ საათობით დავდიოდი ბაზრებში, სადმე ვდგებდოდი და ვაკვირდებოდი. ხალხმა, ვინც იქ ვნახე, ვისთანაც ვისაუბრე, მაფიქრებინა, რომ ჩვენს მსგავს ქვეყნებში, უნდა იარო ბაზრებში, რომ გაეცნო დაბალი ფენის ცხოვრების წესს. ბაზრები და ტაქსის მძღოლები საზოგადოების სარკეა.
ბაზარში არის სხვადასხვა ფენად ჩამოყალიბებული ჯგუფები, როგორც არის მწვანილის გამყიდველები, ხილის გამყიდველები. ჩვენ, ზოგადად, გვიცნობენ მწვანილის გამყიდველად. ბაზრის ყველა კუთხეში მდგომი ქალები, რომლებიც თან ხელში ძაფით ახალ კონას აკეთებენ, თან კი მომხმარებლელს ეძახიან, მოდი და იაფად მოგცემ, “კაი ზელენიაო”, ჩემთვის ბაზრის განუყოფელი ნაწილია.
მაგრამ “მწვანილის გამყიდველის” სტატუსი, მოვაჭრე, ჩვენს საზოგადოებაში ჩვენ წინააღმდეგ შეურაცხყოფისთვის გამოიყენება. მაგრამ, არავინ არ ფიქრობს იმაზე, რომ ზაფხულის სიცხეში, ზამთრის სიცივეში ბაზარში, გარეთ მუშაობა არავის უხარია. ქვეყანაში, სადაც არ არის ქარხნები, სოციალური დაცვა, სადაც სახელმწიფო სექტორში ნეპოტიზმია, აუცილებლად ჩნდებიან ღარიბები და ეს ღარიბი კლასი იძულებულია, რაღაცით დაკავდეს, რათა პურის ფული ჰქონდეს. არავინ გაითვალისწინებს, რომ ქალები, რომლებსაც ყოველდღიურად აყენებენ შეურაცხყოფას ბაზრებზე, იძულებულები არიან, ეს საქმე გააგრძელონ.
არავინ გაითვალისწინებს, რომ ამ ქალებს ჰყავთ შვილები, რომლებიც სახლში პურს ელოდებიან. ყველა დაჩაგრულს უფრო ჩაგრავს. მართალია, შესაძლოა, თუ ეს სვეტი გაზეთში გამოქვეყნდა, მას ხვალ პომიდვრის რომელიმე ყუთში ვნახავთ. მართალია, ჩვენ დავივიწყეთ ცივილიზაცია მატერიალიზმისკენ სწრაფვაში. მაგრამ, მშიერს ვერ აკმაყოფილებს ცივილიზაცია.
ამიტომ, გარკვეულწილად არაადეკვატურია, ზოგიერთმა „განათლებულმა“ ადამიანმა რომ ჩამორჩენილად შეგვაფასოს, როდესაც შევადარებთ ჩვენს კულტურულ დონეს ევროპული ადამიანის კულტურულ დონესთან, რადგან ცივილიზაციისკენ მიმავალი გზაა ეკონომიკური მოთხოვნილებების შემცირება. ცარიელ კუჭზე წიგნს არავინ კითხულობს. თქვენ არ უნდა იყოთ მშიერი წიგნის წასაკითხად, არ უნდა იდარდოთ იმაზე, თუ როგორ უნდა იშოვოთ პური ხვალისთვის. როდესაც თეატრში დადიხარ, უნდა იყო მოდუნებული, რომ სულიერად ისიამოვნო.
სანამ ეს ეკონომიკური პრობლემები არ მოგვარდება, ჩვენ ვერ ვიქნებით მწიგნობარი საზოგადოება, კულტურული საზოგადოება. ეს არის მიზეზი, რის გამოც ჩვენი ხალხი ბოლო დროს დაინტერესდა პოლიტიკით: ფულის შოვნა, ვინაიდან ადამიანებს ახლა ფული სჭირდებათ. მერე ვნახავთ, როგორ გაკიცხავთ ვინმეს.
