Ayhan Həsənov
Ailəvi şiddət cəmiyətdəki ən böyük, ən aktual problemlərdən biridir. Ailəvi şiddət dedikdə ailənin bir üzvü tərəfindən digərinə şiddətin tətbiq olunması nəzərdə tutulur. Ailə üzvü dedikdə isə ata, ana, baba, nənə, övlad, həyat yoldaşı ( Ər) övladlıq götürülən uşaq, nəvə, bacı, qardaş, həyat yoldaşının valideyinləri, gəlin, qanunsuz evlilikdə olan şəxslər (Qanuni registirasiyadan kənar evlilik) və onun ailə üzvləri v.s nəzərdə tutulur. O şərtlə ki, ya onlar daim bir yerdə yaşayırlar ya da ki, onları bir ailə üzvü kimi adlandırmaq mümükündür.
Ailəvi şiddət bir çox hallarda mövcuddur, şiddətə məruz qaldıqda, sistemli şəkildə hüquqlarının, azadlığlarının, dəyərlərinin taptalandığı təqdirdə, şantaja məruz qaldıqda, əskildikdə v.s Əlbəttə ki, bunların yuxarıda sadaladığım ailə üzüvləri tərəfindən edilməyi hökmən şərtdir.
Əks təqdirdə bunlar ailəvi şiddət yox sadecə şiddət olaraq dəyərləndirilir. Məsələn: Ər-arvad boşandılar. Bundan narazı qaldığı üçün qadının qardaşı qadının ərini döyür. Bu hal ailəvi şiddət olaraq yox şiddət olaraq dəyərləndirilir. Çünki onlar, necə deyərlər bir ocağ altında yaşamırlar. Əlbəttə bunun fərqli-fərqli növləri olduğu kimi fərli-fərqli də səbəbləri var. Gürcüstan qanunnaməsi bu aktual problemlə əlaqədar, xüsusi ilə 2012-ci ildən günümüzə qədər çox ciddiləşdi. Ancaq kifayətdirmi? Əlbəttə ki xeyr!
Gürcüstan cinayət məcəlləsində ailəvi şiddətlə bağlı bir çox maddələr var. 11′ ; 126′ ; 150′ (Ailə üzvü tərəfindən edildikdə) v.s Statistikaya əsasən ailədə şiddət törədənlərin böyük əskəriyyəti kişilərdir. Ailədəki şiddətin ən böyük səbəbləri uşağını düzgün böyütməmək, ekonomik problemlər, özünü ifadə edə bilməmək, qısqanclıq, narkotik vasitələrə bağımlılıq, alkoqolizm v.s Düzgün böyütməmək dedikdə nəyi nəzərdə tuturam. Ailədə ən çox şiddət törədənlər, uşaq vaxtı, ailədə şiddətin şahidi olan, şiddətə məruz qalan şəxslərdir. Yəni uşaq vaxtı ailədə şahidi olduğu, məruz qaldığı şiddət onu böyüdükdə şiddət törətməyə daha meilli edir. “Qız kimi niyə ağlayırsan” “kişisən sən kişi ağlamaz” yəqin ki bu ifadələri hamımız eşitmişik.
Uşaqlarınıza bu sözləri dedikdə onlarda uşaq vaxtından belə bir təəssürat yaranır “Deməli qadın ağlamalıdır”, “Qadın kişidən asılı olmalıdır”. ” Kişi qadından daha üstündür” v.s Çox vaxt isə kişilər özlərini ifadə edə bilmir. Bəzən işlərində uğur əldə edə bilmirlər, ekonomiq cəhətdən çətin vəziyyətdə olurlar, öz danışıq tərzlərini öz hislərini idarə edə bilmirlər, öz pozisyalarini sübut edə bilmirlər ki, bu da ailədə şiddətə gətirib çıxarır. Ancaq başa düşmürlər ki, ailədəki şiddət bu problemləri aradan qaldırmayacaq. Əksinə, daha da çətin və çıxılmaz vəziyyətə salacaq. Çox vaxt isə şiddətə məruz qalan qadınlar hüquq müdafiə orqanlarına müraciət etməyə qorxurlar. Bunun əsas səbəbi isə qadının özünün cəmiyyət tərəfindən qınaq obiektinə cevrilmə qorxusudur. “Öz ərini tutdurdu” “Öz ərini şikat elədi” v.s kimi. Sadecə Gürcüstanda yox avropa və elədə asiyanın bir çox ölkələrində ailəvi şiddətlə bağlı qanunlar əvvəlki ilə müqasiyədə iki qat daha ağırlaşdı. Məsələn, Türkiyədə ailədə şiddət törədən şəxs sorğusuz sualsız, məhkəmə proçesi olmadan birbaşa türməyə atılır. Yəni ailədə başlayan şiddət türmədə başa çatır. Şiddət heç vaxt, heçnəyin həll yolu, çıxış yolu ola bilməz. Şiddətlə hərşeyi məhv etməyək. Gücümüzdən ailədə şiddət üçün yox, ailəmizdə şiddət olmasın deyə istifadə edək.
————————-
ოჯახში ძალადობა
აიჰან გასანოვი
ოჯახში ძალადობა საზოგადოებაში ყველაზე გავრცელებული, აქტუალური თემაა. ოჯახში ძალადობა არის ოჯახის ერთი წევრის მხრიდან მეორეზე განხორციელებული ძალადობა. ოჯახის წევრად დედა, მამა, ბებია, ბაბუა, მეუღლე, ნაშვილები ბავშვი, შვილიშვილი, და, ძმა, მეუღლის მშობლები, რძალი, არარეგისტრირებულ ქორწინებაში მყოფი პირები და მათი ოჯახის წევრები ითვლებიან, იმ პირობით, თუ ისინი მუდმივად ერთად ცხოვრებენ.
ოჯახში ძალადობის რამდენიმე სახე არსებობს. ძალადობაა სისტემატურად უფლებების, თავისუფლების შეზღუდვა, ღირსების შელახვა, შანტაჟი და ა. შ. თუ ეს ყველაფერი ოჯახის წევრების მიერ ხდება, ეს არის ოჯახში ძალადობა. წინააღმდეგ შემთხვევაში, ის ჩვეულებრივი ძალადობაა.
მაგალითად: ცოლ-ქმარი დაშორდა. რაღაც მიზეზის გამო, ქალის ძმა ყოფილ ქმარს სცემს. ეს არ არის ოჯახში ძალადობა, რადგან ისინი ერთ ჭერქვეშ არ ცხოვრებენ.
ძალადობის რამდენიმე “მიზეზი” არსებობს. საქართველოს კანონმდებლობა 2012 წლიდან დღემდე სერიოზულად გამკაცრდა ამ მიმართულებით. მაგრამ, ეს საკმარისია? – არა!
საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსში ოჯახში ძალადობაზე რამდენიმე მუხლი არსებობს: 11′ ; 126′ ; 150′. სტატისტიკის მიხედვით, მოძალადეების უმრავლესობას კაცები შეადგენენ. ოჯახში ძალადობის მიზეზებია: ბავშვის არასწორი აღზრდა, ეკონომიკური პრობლემები, თვითრეალიზაციის შეუძლებლობა, ეჭვიანობა, ნარკოტიკებზე და ალკოჰოლზე დამოკიდებულება.
რას ვგულისხმობ არასწორ აღზრდაში: მოძალადეები ძირითადად ისინი არიან, ვინც ბავშვობაში ძალადობის მსხვერპლი ან მოწმე ყოფილა. ანუ, ვისაც აქვს წარსულში ეს ტრავმა, ის ძალადობისკენ უფრე მიდრეკილია. ალბათ ყველას გაგონილი აქვს მსგავსი ფრაზები: “გოგოსავით ნუ ტირი”, ” კაცი არ უნდა ტიროდეს”. როცა ბავშვი ამ სიტყვებს ისმენს, მასში ჩნდება ასეთი მოსაზრება: ე. ი. “ქალი უნდა ტიროდეს”, ის კაცზე “დამოკიდებულია” , ” ქალი კაცზე სუსტია” . ხშირად, კაცები თავიანთ თავებს ვერ გამოხატავენ. ისინი ბიზნესში წარმატებას ვერ აღწევენ, ეკონომიკურად უჭირთ, საკუთარ საუბარს, გრძნობებს ვერ მართავენ, ვერ ასაბუთებენ თავიანთ პოზიციას და შედეგად ძალადობენ ოჯახის წევრებზე. მაგრამ, ვერ ხვდებიან, რომ ძალადობა პრობლემას აღარ მოაგვარებს, პირიქით, უფრო გაამძფრებს სიტუაციას.
ხშირად, ქალები სამართალდამცავებისთვის მიმართვის ეშინიათ, რადგან შიშობენ, რომ არ გახდნენ საზოგადოების მხრიდან გმობის ობიექტები (” საკუთარ ქმარს უჩივლა”, “საკუთარი მეუღლე დააჭერინა”). მოძალადეების მიმართ კანონის გამკაცრება არამარტო საქართველოში, არამედ რამდენიმე აზიურ ქვეყანაში მოხდა. მაგალითად, თურქეთში მოძალადე სასამართლო პროცესის გარეშე ციხეში ხვდება, ანუ, ოჯახში დაწყებული ძალადობა ციხეში სრულდება. ძალადობა ვერასოდეს იქნება რაიმე პრობლემის გამოსავალი. ნუ გავანადგურებთ ძალადობით ყველაფერს! ჩვენი ძალა ოჯახში ძალადობისთვის კი არა, ოჯახის წევრების ძალადობისგან დაცვისათვის გამოვიყენოთ.
