Birinci hissə
Əvvəlki halda biz həm daxili hüquq, həm də beynəlxalq hüquq səviyyəsində hüquqi bazanın yaradılmasının vacibliyini müzakirə etdik. Bu halda biz müəyyən beynəlxalq sənədi, onun məqsədini və ratifikasiyasını müzakirə edəcəyik.
Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, hüquqi bazanın mövcudluğu bu sahədə real bərabərliyə şərait yaradır və bu tələbin əsasını təşkil edir. Onu da qeyd etdik ki, qanunvericilik bazası həm ölkə daxilində, həm də beynəlxalq səviyyədə eyni dərəcədə vacibdir.
Avropa Şurası 1990-cı illərin əvvəllərindən qadınları zorakılıqdan qorumaq üçün çalışır. İllər ərzində əldə edilmiş təcrübə göstərir ki, qurbanı istənilən yerdə vahid müdafiə sistemi ilə təmin etmək üçün hüquqi mexanizmlərin kombinasiyasına ehtiyac var idi.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının son göstəricilərinə görə, orta hesabla hər üç qadından biri – təxminən 736 milyon insan fiziki və ya cinsi zorakılığın qurbanıdır. Statistikaya görə, ən çox risk altında 15-24 yaş aralığında olan qızlardır. BMT-nin Qadınlar təşklatı vurğuladı ki, məhz bu vəziyyətdə müəyyən tədbirlərin və vasitələrin gücləndirilməsi vacibdir.
Onlar bildiriblər ki, qadınlara qarşı zorakılıq nisbəti, xüsusən də COVID-19 pandmeiyası dövründə karantin zamanı artıb. Pandemiya zorakılığa reaksiyada bir sıra sistem çatışmazlıqlarını da ortaya qoydu. BMT-nin Qadınlar Təşkilatı hesab edir ki, İstanbul Konvensiyasının ratifikasiyası və həyata keçirilməsi bu problemin həlli üçün bir növ öhdəlikdir.
İstanbul Konvensiyası qadınlara qarşı zorakılıq və ailə daxili zorakılığının aradan qaldırılması və qarşısının alınması üçün beynəlxalq səviyyədə ən mühüm sənədlərdən biridir. İstanbulda qəbul edilmiş Konvensiyanın tam adı “Qadınlara qarşı zorakılığın və ailə daxili zorakılığının aradan qaldırılması və qarşısının alınması haqqında” Avropa Şurasının Konvensiyasıdır.
Konvensiya Avropa ölkələrini zorakılıqla mübarizə üçün ümumi hüquqi mexanizmlər və hüquqi normalar hazırlamağa məcbur edir.
Onu da qeyd edək ki, İstanbul Konvensiyası qadınlara qarşı zorakılıq məsələsi ilə yanaşı LGBT, əlil qadınların, etnik və dini azlıqların müdafiəsini də tənzimləyir.
Konstitusiya ölkənin əsas və ali qanunudur və ölkədə qüvvədə olan istənilən normativ akt onun müddəalarına uyğun olmalıdır. Beynəlxalq səviyyədə qəbul edilmiş öhdəliklər, qəbul edilmiş konvensiyalar Konstitusiyadan sonra ən böyük hüquqi qüvvəyə malik sənədlərdir. Ona görə də beynəlxalq konvensiyalar nə qədər tez ratifikasiya olunarsa, öhdəliklər nə qədər tez yerinə yetirilərsə, real bərabərliyi tələb etmək üçün addımlar atmaq imkanı bir o qədər tez olar.
Müəllif: Ayhan Həsənov
___________________________________________________________________________________
სტამბოლის კონვენცია, მიზნები და ვალდებულებები
პირველი ნაწილი
წინა შემთხვევაში განხილული გვქონდა საკანაონმდებლო ბაზის შემნის მნიშვნელობა, როგორც შიდა კანოინმდებლობის, ასევე საერთაშორისო კანონმდებლობის დონეზე. ამ შემთხვევაში განვიხილავთ კონკრეტული საერთაშორისო დოკუმენტს, მის მიზანსა და რატიფიცირებას.
როგორ აღვნიშნეთ, მხოლოდ საკანონმდებლო ბაზის არსებობა ქმნის პირობებს ამ სფეროში რეალური თანასწორობის უზრუნველსაყოფად და იძლევა ამ მოთხოვნის საფუძველს. ასევე აღვნიშნეთ, რომ საკანონმდებლო ბაზა ერთნაირად მნიშვნელოვანია როგორც შიდა, ასევე საერთაშორისო დონეზე.
ევროსაბჭომ ქალების ძალადობისგან დაცვის მიზნით საქმიანობა ჯერ კიდევ 90-იანი წლების დასაწყისიდან წამოიწყო. წლების განმავლობაში დაგროვილმა გამოცდილებამ ცხადყო, რომ აუცილებელი იყო სამართლებრივი მექანიზმების ერთობლიობა, რომელიც დაზარალებულს ნებისმიერ ადგილზე უზრუნველყოფდა დაცვის ერთიანი სისტემით.
ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის ბოლო მონაცემებით, სიცოცხლის მანძილზე საშუალოდ სამიდან ერთი ქალი, – დაახლოებით 736 მილიონი ადამიანი, ფიზიკური ან სექსუალური ძალადობის მსხვერპლია. ყველაზე დიდი რისკის ქვეშ კი სტატისტიკურად არიან გოგონები 15-დან 24 წლამდე. გაეროს ქალთა ორგანიზაციამ ხაზგასმით აღნიშნა, რომ სწორედ ამ სიტუაციაშია მნიშნელოვანი გარკვეული ზომებისა და ინსტრუმენტების გაძლიერება. მათი თქმით, COVID-19-ის დროს ლოქდაუნისა და სხვადასხვა სერვისების შეფერხების ფონზე, განსაკუთრებით გაიზარდა ქალებზე ძალადობის მაჩვენებელი. ასევე, პანდემიამ გამოავლინა არაერთი სისტემური ხარვეზი ძალადობის წინააღმდეგ რეაგირების პროცესში. გაეროს ქალთა ორგანიზაცია მიიჩნევს, რომ სტამბოლის კონვენციის რატიფიცირება და იმპლემენტაცია ერთგვარი ვალდებულებაა ამ პრობლემის დასაძლევად.
სტამბოლის კონვენცია საერთოშორისო დონეზე ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი დოკუმენტია ქალთა მიმართ ძალადობისა და ოჯახში ძალადობის აღმოსაფხვრელად და პრევენციის კუთხით. სტამბოლში მიღებული კონვენციის სრული სახელწოდებაა – „ქალთა მიმართ ძალადობისა და ოჯახში ძალადობის პრევენციისა და აღკვეთის შესახებ ევროპის საბჭოს კონვენცია“.
კონვენცია ევროპის ქვეყნებს ძალადობის წინააღმდეგ ბრძოლის ერთიანი სამართლებრივი მექანიზმებისა და იურიდიული ნორმების შემუშავებას ავალდებულებს.
ასევე აღსანიშნავია, რომ ქალთა მიმართ ძალადობის საკითხის გარდა, სტამბოლის კონვენცია ლგბტ, შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ქალთა, ეთნიკურ და რელიგიურ უმცირესობათა დაცვის საკითხებსაც არეგულირებს.
კონსტიტუცია ქვეყნის უმთავრესი და უზენასი კანონია და ქვეყანაში მოქმედი ნებისმიერი ნორმატიული აქტი უნდა შეესაბამებოდეს მის დებულებებს. საერთაშორისო დონეზე აღებული ვალდებულებები, მიღებული კონვენციები კონსტიტუციის შემდგომ უდიდესი იურიდიული ძალის მქონე დოკუმენტებია. ამიტომ, რაც უფრო მალე მოხდებოდა საერთაშორისო კონვენციების რატიფიცირება, მით უფრო ადრე იქნებოდა აღებული ვალდებულებები, მით უფრო მალე იქნებოდა შესაძლებლობა, გადადგმულიყო ნაბიჯები რეალური თანასწორობის მოთხოვნით.
ავტორი: აიჰან გასანოვი
