Huri Askerli
Çünki, qız uşaqları yaxud gənc qızlarımız valideynləri tərəfindən təhsildənsə ev işlərinə, mətbəx işlərinə yönləndirilirlər. Gələcək həyat yoldaşına mükəmməl şəkildə qulluq edə bilməsi üçün bir növ “praktika”ya cəlb olunurlar, uşaq vaxtlarından taa ki, böyüyənə qədər. Və buna görə də qız uşaqları afərin sözünü yalnız “daha yaxşı çay süzdükdə” , “dadlı yemək bişirdikdə” eşidir, uğur anlayışını da evdarlıq vəzifəsini çox yaxşı bacarmaqda görür, bacarıq anlayışını ancaq “tikmə, naxış” kimi dərk edir. Bunu onlardan ən çox tələb edən də çox zaman Analar olur. Bəli, burda pis heçnə yoxdur, çox yaxşıdır ki, analar öz qızlarını gələcək ailəsi üçün hazırlamağı unutmur. Nöqsan orasındadır ki, qızlara həm də evdarlıq yox, ancaq evdarlıq öyrədilir və o yalnız bunu “bacarır”, gənc qadın olduğunda. Növbəti hadisələrin gedişatını isə hərkəs yəqin ki, təxmin edir.
Bu gün bu fikir elə bil dəb halını alıb: qız 22 yaşındadırsa, artıq kənardan ona “evdə qalmış” kimi baxırlar. Valideynlər isə gecə-gündüz qızının bəxti açılacağı günü həsrətlə gözləyir, sanki bir ağır “yükü” daşıyırlar kimi narahatçılıq keçirirlər. Bu əslində yanlış düşüncədir. Araşdırmalar da bunu sübut edib ki, ailədə boşanmaların əksəriyyəti məhz erkən nigahın nəticəsində baş verir. Təhsilini tam başa vurmuş, müəyyən biliyə və savada yiyələnmiş bir qız gələcək həyatını qurmaqda da, onu qoruyub saxlamaqda da digərindən üstün olacaq. Deməli, qızları vaxtından tez nigaha cəlb etməkdənsə, onları daha düzgün bir yola, elm öyrənmə yoluna yönəltmək lazımdır.
Yaxşı, bəs Analar niyə qızlarını ancaq ev işlərinə yönləndirirlər?.. çünki o da gənc olduğu zaman bu yollardan keçib, içdən içə istəsə də qızı savadlı olsun və öz ayaqları üzərində möhkəm dayana bilsin, bunun üçün heçnə edə bilmir, çünki ana o “yolu” bilmir, bilmədiyi yolda qızını görə bilmir və düşünür ki, qızı üçün ən doğrusunu, təhlükəsizini edir onu gələcək həyat yoldaşı üçün “hazırlamaqla”… Bədbəxtlik də elə burasındadır. Mövcud vəziyyəti dəyişdirməyə mədəni cəsarətin olmaması, yaxud “biz belə görmüşük- doğru mu yanlış mı analiz etmədən, biz də bunun eynisini öz övladlarımıza aşılamalıyıq”.
Təbii ki, bu hər bir ailəyə aid deyil, indiki zamanın tələblərini, həqiqətlərini müşahidə edib doğru nəticə çıxara bilən, qızlarını təhsilə yönləndirən qadınlar da var. Ancaq onların da əksəriyyəti öz qızlarını nəinki dəqiq elmlərə, mütəxəssis, yaxşı kadr olmağa yönləndirirlər, pedoqoji təhsilin qızın gələcəkdə müəllim işləməsi , qısqanc ərin onun yalnız məktəbdə müəllimə kimi işləməsinə icazə vermə ehtimalını uzaq görərək, öz qızları üçün ən doğru seçim olduğuna inanırlar. Yəni təhsilin önəmini anlasaq da, bu belə bizi xilas etmir “qutu”dan çıxmağımıza. Bu, birinci nümunəyə görə hardasa daha yaxşı vəziyyət hesab olunsa da, ümumilikdə təfəkkür eyni təfəkkür olaraq qalır.
Nə zaman mövzu qızların təhsil alması, qadınlara qarşı olunan zorakılıqlardırsa, düşünülür ki, orada vurğulanır ki, “qadın azad yaşasın, ailə qurmasın, ancaq öz kariyerasına fokuslansın; gələcəkdə maddiyat ilə bağlı problem yaşamayan qadın isə heç vaxt ailə qurmaq istəməyəcək və bu bizi aparıb yaxınlaşdırır qərb mədəniyyətinə.” Xeyr, təhsilli qadının olduğu ailənin həqiqətləridir – hər iki gəncin daha xoşbəxt, hüzurlu, ədalətli yaşaması, doğru tərbiyyə olunmuş övladlar yetişdirməsi, daha sağlam cəmiyyəti qurması, onlar da öz növbəsində gələcək savadlı ata və analar olmasına şərait yaratmasıdır.
რატომ ხდება ასე?
ჰური ასკერლი
რადგან მშობლები ქალიშველებს ზრდიან ისე, რომ სახლის საქმეებზე, სამზარეულოში მუშაობაზე “გაამწესონ”, ვიდრე – განათლებაზე, ისინი ერთგვარ პრაქტიკას გადიან, თუ როგორ უნდა მოუარონ მომავალ ქმარს. ეს ყველაფერი ბავშვობიდანვე იწყება. ზუსტად ამიტომ არის, რომ გოგონები სიტყვა “ყოჩაღს” მაშინ იმსახურებენ, როცა კარგ ჩაის ან გემრიელ კერძს ამზადებენ. მათი წარმატება იმით განისაზღვრება, თუ რამდენად კარგი დიასახლისები არიან, მათი ნიჭიერება კი იმით იზომება, თუ რამდენად კარგად იციან კერვა და ქსოვა.
გოგონებისგან ძირითადად ამას ითხოვენ დედები. დიახ, ამაში ცუდი არაფერია, პირიქით, კარგია, – დედები თავს ვალდებულებას ასრულებენ და გოგოს მომავალი ოჯახისთვის ამზადებენ. პრობლემა ის არის, რომ გოგოებს დიასახლისობასაც კი არა, მარტო დიასახლისობას ასწავლიან, რადგან ახალგაზრდა დედას მხოლოდ ეს შეუძლია. შემდგომში კი, თუ როგორ ვითარდება მოვლენები, ალბათ ყველასთვის ცნობილია.
დღეს ასეთი მოსაზრებაა გავრცელებული: თუ გოგო 22 წლის არის, მაშინ შინაბერაა. მშობლები დღე და ღამე ელოდებიან, თუ როდის გაეხსნებათ მათ შვილებს ბედი, ისეთი შეწუხებულები არიან, თითქოს მძიმე ტვირთს ატარებენ.
ეს არასწორი დამოკიდებულებია. კვლევები აჩვენებს, რომ განქორწინების უმრავლესობა ნაადრევი ქორწინების შედეგია. გოგოს, რომელსაც განათლება აქვს მიღებული, გარკვეული ცოდნა აქვს. იგი ოჯახის შექმნას და შემდგომ მის შენარჩუნებას უფრო კარგად შეძლებს, ვიდრე სხვები. ესე იგი, ჯობია, გოგოს განათლებაში შევუწყოთ ხელი, ვიდრე – ადრეულ ქორწინებაში.
კი მაგრამ, დედები რატომ ასწავლიან მარტო დიასახლისობას?
ალბათ იმიტომ, რომ ეს ყველაფერი დღემდე თვითონ აქვს გავლილი, შინაგანად რომც უნდოდეს, რომ მისი შვილი განათლებული, დამოუკიდებული იყოს, ამისთვის ვერაფერს აკეთებს, რადგან ამისი “გზა” , მეთოდიკა არ იცის, რადგან ვერ წარმოუდგენია, თავისი შვილი იქ და ფიქრობს, რომ მომავალი ქმრისთვის შვილის მომზადებით კარგ, სწორ, უსაფრთხო საქმე აკეთებს… უბედურებაც ეს არის. არსებული სიტუაციის შეცვლის გამბდაობის არქონა ამყარებს იმ მოსაზრებას, რომ “გაუანალიზებლად ჩვენ ასე ვიცით და ასე უნდა გავზარდოთ შვილებიც”.
რა თქმა უნდა, ეს ყველა ოჯახს არ შეეხება, არიან ქალები, რომლებსაც დღევანდელი დღის მოთხოვნები გააზრებული აქვთ და გოგოებს განათლებაზე ორიენტირებულად ზრდიან. მაგრამ, ამ დედებს ის კი არ უნდათ, რომ მათი გოგონები თუნდაც ზუსტ მეცნიერებებში პროფესიონალი ან კვალიფიკაციური კადრები გახდნენ, არამედ ეჭვიანი ქმრის მხრიდან მარტო სკოლაში გაშვების ვარაუდის გათვალისწინებით, სჯერათ, რომ ეს ყველაზე სწორი არჩევანია. გამოდის, რომ რომც გავიაზროთ განათლების მნიშვნელობა, ეგეც არ გვეხმარება “ჩაკეტილი ყუთიდან” გამოსვლაში. ეს მაგალითი სადღაც შეიძლება იყოს კარგი გამოსავალი, მაგრამ მთლიანობაში, ვითარება იგივე რჩება.
როდესაც საუბარი ეხება გოგოების განათლების მიღებას, ქალთა მიმართ ძალადობას, ჰგონიათ, რომ იქ ასევე საუბარია “ქალის თავისუფლად ცხოვრებაზე, როცა იგი ოჯახს არ შექმნის, მხოლოდ კარიერაზე იზრუნებს, ან თუ ქალს არ ექნება მატერიალური საჭიროებები, ესე იგი ის ოჯახს არასოდესშექმნის”.
არადა, განათლებული ქალის ოჯახი ასეთი იქნება – ორივე მხარე გაცილებით ბედნიერი იქნება, სამართლიან პირობებში იცხოვრებენ, ბავშვებს სწორედ აღზრდიან, რაც ხელს შეუწყობს ჯანსაღი აზროვნების მქონე საზოგადოების და ისეთი პირობების შექმნას, სადაც თაობები სწორად აღიზრდებიან.
