Bir insana edə biləcəyiniz ən böyük pislik , onu həyata bağlayan xəyallarını əlindən alaraq edə bilərsiniz. İnsanın həyat eşqi, onun hədəfləri və gələcəyə dair xəyalları ilə düz-mütənasibdir.
Onu xəyallarından məhrum etdinizsə, əmin olun, həyat eşqindən də məhrum etmiş olacaqsınız. İnsanın həyatda bir idealı, məqsədi və hədəfinin olmağı yaxşı bir şeydir. Məqsədi olan şəxs, həmin məqsədinə nail olmaq üçün özünə hədəflər qoyar və bu hədəfləri ilə birlikdə daim öz üzərində çalışar və özünü formalaşdırar ki, inkişaf etsin. Hədəf, çıraq kimidir. Qərarsızlıq buludları həmin şəxsin ətrafına kölgə saldığı zaman bu çıraq onun yoluna işıq saçar və ona doğru yolu seçə bilməsi üçün kömək edər. Bəs bizim regionda gələcəyə dair bir hədəfi olub və həmin hədəfinin arxasından əmin addımlarla gedə bilən neçə nəfər sadalaya bilərsiniz? Gənclər üzərindən misal göstərməli olsaq, bizim buralarda hər-hansı bir məqsədi olan çox az insanla qarşılaşırıq.
Niyə deyə soruşa bilərsiniz, çünki təəssüflər olsun ki, gənclərimizdə özünə inam əksər hallarda ya düzgün formalaşmır, ya da ümumiyyətlə formalaşmır. Bir insanın “mən bunu edəcəm; mən buna nail olacam; mən 5 il sonra özümü filan universitetin filan fakultəsini bitirdikdən sonra həmin ixtisasın sahibi olaraq görürəm” deyə bilməsi üçün ilk öncə bunu həqiqətən bacaracağına inamı olmalıdır. Özünə inanmaq, həmin hədəfə nail olmaq üçün atılan ilk və ən vacib addımdır. Özünə inamı olmayan şəxsin cəsarəəti olmaz; cəsarəti olmayan insan, əmin olduğu şeylərdən belə şübhə edər; şübhə içərisində qalan insanın gələcəyə dair məqsədi olmaz; məqsədi olmayan insanın hədəfi olmaz; hədəfi olmayan insan isə nəyi necə etməli olduğunu bilməz və beləcə, həyatda hər zaman bir addım geridə qalar. Uşaqda özünə inamın formalaşması, valideynlərinin onun böyütmə şəklindən asılıdır.
Bəs bizim uşaqlar düzgünmü formalaşır? Bu sualın cavabı naməlum qalmaqda davam edir. Sizə ən primitiv halda belə bir misal çəkim, bir uşaq və ya bir gənc, öz hədəfini, məqsədini güc-bəlayla cəsarətini toplayıb dilə gətirdiyi zaman, o, valideynlərindən ona dəstək olmalarını, ona inanmalarını gözləyir. Əgər valideynləri ona inanıb və onu bu yolda dəstəkləyərsə, o gəncin cəsarəti bir idisə, indi on olar və hədəfinə doğru əmin addımlarla irəliləyər. Yox, əgər valideyin övladına dəstək olmaq əvəzinə “O nə deyər? Bu nə deyər? Camaat nə deyər?” kimi kütlə psixologiyasına xas olan şeylərlə uşağın həvəsini qırarsa, onda o uşaqda nə cəsarət qalar, nə də özünə inam.
Sizə başıma gələn bir əhvalatı danışım. İllərdən 2016-cı il idi. Düşünən Vətəndaş təşkilatımızda dostlarımızla qərara gəldik ki, Gürcüstanın rayon və ucqar kəndlərinə səfərlər edib məktəb şagirdləri ilə görüşək. Fəaliyyətlərimiz barədə məlumat verib nələrə ehtiyacları olduğunu öyrənək. Mart ayı idi, Qardabani rayonunda görüş təşkil etdik. Görüşə 3 ya 4 kənddən aşağı-yuxarı 30 şagird gəlmişdi. Onları fəaliyyətlərimizlə tanış etdik, Qəbul İmtahanları, fakultələr ilə bağlı məlumat verib, suallarını cavablandırdıq; müxtəlif interaktiv oyunlarla onların çəkindikləri barierlərini aşmaları üçün kömək etdik, aramızda səmimi bağ qurub onların düşüncələrini dilə gətirmələri üçün çalışdıq. Çox həyəcanlı idilər. Sanki illərdir bu anı gözləyirdiər.
Sanki neçə ildir birilərinin gəlib onlara “xəyalın nədir, kim olmaq istəyirsən, nəyə həvəsin var, nəyi bacarırsan?” suallarının verilməsini gözləyirlərmiş. Biri dedi, mən həkim olmaq istəyirəm; biri dedi, mən vəkil olmaq istəyirəm; biri dedi, mən gürcü dili müəllimi olmaq istəyirəm. 30 nəfər uşağın içərisindən bir səs eşidildi: “Mən polis olacam!” Dönüb səsin gəldiyi tərəfə baxdım. Qarşımda duran 11-ci sinif şagirdi olan bir qız idi. O, digərlərindən fərqli olaraq “Olmaq istəyirəm” deməmişdi, “Olacam” demişdi. Bu mənzərə çox təsir etmişdi mənə. Sevinmişdim. Qızlar içərisindən belə fərqli, iradəli və özünə inamlı birini görmək sevinməyimə səbəb olmuşdu. Sonra ayrıca danışdım onunla, “mən polis olacam amma bilmirəm evdə ailəm nə deyər. Keşkə, onlar da mənə dəstək olub əlimdən tutsalar” dedi. Bir şey deyə bilmədim. Bu hadisənin üzərindən 3 il keçdi. Keçən günlərdə öyrəndim ki, “polis zad nədi, başımıza oyun açma” deyib qızın oxumasına icazə verilməyib evdə, məktəbi bitirən kimi də zorla evləndirilib.
Və beləcə bir arzu daha alovlanmadan söndürülüb, uzadılan bir əl daha tutulmayıb. Sonra o əl tutuna bilməyib düşüb yerə. Əziz valideynlər, unutmayın, siz birinin xəyallarını əlindən alarakən, onun yaşama eşqini də əlindən almış olursunuz. Bunun necə ağır bir mənzərə olduğunu görürsünüz, elə deyil? Belə mənzərələrin yaranmaması onun, bunun deyil, məhz sizin əlinizdədir. Bunu siz bacara bilərsiniz! Övladlarınız arasında fərq qoymayın, onlara dəstək olun. İcazə verin öz xəyallarını reallaşdırsınlar. Ən azından buna cəhd etsinlər. Bunu bacarsalar da, bacarmasalar da bir təcrübə qazanacaqlar və bu təcrübə, onlara sabahki gün öz ayaqları üstündə dura bilmə gücü verəcək onlara.
Dili şiddət olan bu kirli dünyada kim nə deyər deyə düşünmədən, hər şeyə və hər kəsə rəğmən övladlarına dəstək olan bütün valideynlərə ithafən. Qeyd: Yazı ilk öncə Yeni Yol qəzetində dərc olunub.
————
გოგო ხარ, ვერ შეძლებ!
ყველაზე ბოროტი ქმედებაა, როცა ადამიანს წაართმევთ იმ ოცნებებს, რომლებისთვისაც ის ცხოვრობდა. ადამიანის ცხოვრების სურვილი და მისი მიზნები თანხვედრაშია მომავლის ოცნებებთან. თუ მას წავართმევთ ოცნებებს, დარწმუნდებით, რომ მას ცხოვრების სურვილიც არ დარჩება.
კარგია, რომ გვაქვს რამე მიზანი. ვისაც დასახული აქვს მიზანი, ის მუდმივად ფიქრობს, როგორ მიაღწიოს მას, საკუთარი თავის განვითარებაზე ფიქრობს, იცვლება. მიზანი ლამპარივითაა. როცა ადამიანი გადაწყვეტილებას ვერ იღებს, ეს ლამპარი მას გზას უნათებს და სწორი არჩევანის გაკეთებაში ეხმარება. ჩვენს რეგიონში რამდენია ისეთი, რომელსაც აქვს მიზანი და ის მუდმივად მუშაობს ამისთვის?
თუ ახალგაზრდებზე ვმსჯელობთ, ფაქტია, რომ ძალიან ცოტაა ისეთი ახალგაზრდა, რომელსაც აქვს მიზანი. რატომ? – იმიტომ, რომ სამწუხაროდ, ჩვენი ახალგაზრდების თავდაჯერება ან არასწორედ არის ჩამოყალიბებული, ან საერთოდ არ არსებობს. სანამ ჩვენ მიზნად დავისახავთ, რომ ” მე ამას შევძლებ, მაგალითად, ხუთ წელში დავამთავრებ ამ უნივერსიტეტს, ვიქნები რომელიმე საქმის პროფესიონალი”, – ჯერ საკუთარ თავში უნდა ვიყოთ დარწმუნებულნი. თავდაჯერებულობა მიზნის მისაღწევად პირველი და ყველაზე მნიშვნელოვანი ნაბიჯია. ადამიანი, რომელიც არ არის თავდაჯერებული, მას გამბედაობაც არ ექნება, ის ვერაფერში ვერ იქნება დარწმუნებული.
თუ რაღაცაში ეჭვი გეპარება, მაშინ მომავლისთვის მიზნები არ გექნება, თუ მიზანი არ გაქვს, მაშინ არც წარმატების ფორმულაზე არ ფიქრობ და ყოველთვის ერთი ნაბიჯით ჩამორჩები. ბავშვი რომ იყოს თავდაჯერებული, ეს დამოკიდებულია იმაზე, თუ როგორ ზრდიან მას მშობლები. თუ როგორ იზრდებიან ჩვენი ბავშვები, ჯერჯერობით სწორი პასუხი არ გვაქვს.
ერთი მარტივი მაგალითით მინდა აგიხსნათ სიტუაცია: ბავშვი ან ახალგაზრდა, რომელიც ძლივს უყვება მშობლებს მიზნების შესახებ, ის ელოდება, რომ მშობლები დადგებიან მის გვერდით და დარწმუნებულნი იქნებიან, რომ ის ამას შეძლებს. თუ მშობლები მას უსმენენ და მხარს უჭერენ, ახალგაზრდის მოტივაცია ათმაგდება და მიზნის მისაღწევად უფრო მეტს შრომობს.
მაგრამ, თუ მშობელი იმის ნაცვლად, რომ მხარი დაუჭიროს ბავშვს, დაიწყებს, ” ხალხი რას ეტყვისო” და მასის ფსიქოლოგიით დაგმობს შვილს, ბავშვსაც არ დარჩება არც მოტივაცია არც – თავდაჯერებულობა.
მინდა, ერთი ამბავი გავაზიაროთ. 2016 წელს, ორგანიზაცია “მოაზროვნე მოქალაქის” წევრებმა გადავწყვიტეთ. საქართველოს რეგიონებში გავსულიყავით და მოსწავლეებს შევხვედროდით. მათთვის უნდა გაგვეცნო ინფორმაცია ორგანიზაციის შესახებ და გაგვეგო მათი საჭიროებები.
გარდაბანში დავგეგმეთ შეხვედრა. შეხვედრაზე მოვიდა 3 ან 4 სოფლიდან 30 მოსწავლე. ორგანიზაციის შესახებ ვესაუბრეთ მათ, კითხვებზე ვუპასუხეთ, რამდენიმე კრეატიული თამაშით შევეცადეთ, თავიანთ თავებში არსებული ბარიერების გადალახვაში დავხმარებოდით, ყველანაირად შევეცადეთ, მეგობრული გარემო შეგვექმნა, რათა მათ თავისუფლად ესაუბრათ თავიანთ მოსაზრებებზე.
ისეთი შეგრძნება დამრჩა, თითქოს ეს ბავშვები წლებია, ამას ელოდებოდნენ. თითქოს ელოდებოდნენ, რომ ვიღაცა მოსულიყო და ეკითხა მათთვის, რაზე ოცნებობ, ვინ გინდა რომ გამოხვიდე, რა შეგიძლიაო?
ერთმა თქვა, ექიმი მინდაო გავხდე, მეორემ – ადვოკატიო, მესამემ – ქართული ენის მასწავლებელიო. 30 ბავშვში ერთი ხმა მომესმა, რომელიც ამბობდა, პოლიციელო გავხდებიო. ეს იყო მე-11 კლასელი გოგოს ხმა. სხვებისგან განსხვავებით, მან გვითხრა, “გავხდებიო”. ძალიან გამიხარდა. ბავშვებში ასეთი განსაკუთრებული, თავდაჯერებული გოგოს ნახვამ გამახარა. შეხვედრის შემდეგ ცალკე ვესაუბრე მას. მითხრა, მე პოლიციელი გავხდები, მაგრამ არ ვიცი. ოჯახი რას იტყვის, როგორ მიიღებს, – ნეტა მხარში დამიდგნენო.
ამ ამბავის შემდეგ სამი წელი გავიდა. ამ დღეებში გავიგე, რომ ოჯახმა უარი უთხრა და სკოლის დამთავრებისთანავე ძალით გაათხოვა.
ძვირფასო მშობლებო! არ დაგავიწყდეთ, რომ თუ თქვენ ართმევთ ბავშვს ოცნებებს, მას ასევე ართმევთ მისი ცხოვრების არსსაც. ეს როგორ მძიმეა, ხედავთ ხომ? ეს რომ არ მოხდეს, თქვენზეა დამოკიდებული. თქვენ ამას შეძლებთ! ისე გაზარდეთ ბავშვები, რომ გოგოს და ბიჭს და შორის განსხვავება არ იყოს. სცადეთ, რომ თქვენმა ბავშვებმა აისრულონ ოცნებები. მიაღწევენ თუ არ მიაღწევენ, გამოცდილებას მაინც დააგროვებენ – ზუსტად ეს გამოცდილება დაეხმარება მათ პიროვნებად ჩამოყალიბებაში.
ავტორი: ელჯან ჰაჯილი
