Müəllif Elvaz Huseyinov
Qohum evliliyi eyni soydan gələn kişi və qadının evlənməsinə deyilir. Məsələn: (Əmi, dayı, xala,bibi uşaqları arasından) Günümüzdə qohum evliliyi azalmaq yerine, artmaqdadır.
Məsələnin psixoloji, sosial, tibbi tərəfləri var. Çox insan gələcəkdəki problemləri qulaqardına vurmaqla, öz doğmalarına pislik edirler. Sadəcə bunun fərqində deyillər.
Araşdırmalar gösterir ki, yad fərdlərin evliliyi zamanı uşaqların qüsurlu doğulma risqi 2-4 faizdirsə, qohum evliliklərdə 4-8 faizdir. Başqa sözlə bu risq 2 dəfə artmış olur. Qohum evliliyinə elmi dildə endoqami deyilir.Dünyanın elə ölkələri var ki, burda qohum evliliyi qadağan edilib (Almanya, ABŞ-ın 24 statında qohum evliliyi tamamilə yolverilməzdir). Mütəxəsislərin sözlərinə görə, qohum nikahlarının artmasında bir neçə səbəb var. Amma belə evliliklərin gələcəkdə tibbi tərəfdən problem olacağını fikirləşmirlər. Belə ki, son araşdırmaya görə, qohum evliliklərindən doğulan uşaqların 55%-i müxtəlif xəstəliklərlə dünyaya gəlirlər. Bəzən elə bilirlər ki, evlənəcək cütlüyün qan qruplarında uyğunluq varsa, deməli problem yoxdur. Əsas genetik faktdır. Evlənəcək fərdlərin soyunda vaxtiylə hər hansı xəstəlik olubsa, doğulacaq uşaqlarda da bu xəstəliyin olması yüksək risq daşıyır. Tibbi nöqtəyə nəzərən bu belə izah olunur: Dominant (özünü biruzə verən) genlərlə və resesiv (gizli qalan) genlərlə keçən xəstəliklər var. Resesiv genlərlə keçən xəstəliklər daha geniş yayılıb. Yad insanla ailə quranda bu xəstəliklər özlərini biruzə vermir, çünki yad insanda xəstə genlər olmadığna görə, sağlam genlər resesiv genləri örtür. Amma iki qohumda bir xəstəlik varsa, iki resesiv gen bir-birilə birləşəndə xəstəlik özünü biruzə verir. O baxımdan bütün qohum nikahlarda əksər halda xəstə uşağın doğulma ehtimalı çox yüksək olur. Nəsildə ulu baba, nənədə olan xəstəliklər bu tip evliliklərdən doğulan körpələrdə tekrar meydana çıxır. Bu da ondan irəli gəlir ki, ulu baba, nənədə xəstəlik canda olub, özünə biruzə verməyib. Sadəcə onların gələcək nəsli bu genləri özləri ilə görürürlər. Xalaoğlu-xalaqızı nikahlarından doğulan uşaqlar daha ćox qüsurlu olur. Həkimlərin sözlərinə görə, ana tərəfdən qohum nikahlarda xəstə uşaqların doğulma risqi daha böyüldür. Hətta belə uşaqlar ana bətnində qalmır, ya düşür ya da ölü doğulur. Belə halda doğulan uşaqlar əqli cəhətdən də zəyif olurlar. Çox nadir hallarda orqanik qüsurlar ki, bu da daha çox infeksiyalardan, ekologiyanın çirkliyi neticəsində yaranan xəstəliklərdir. Beyinin düzgün formalaşması,diyabet, eşitmə, görmə qabiliyyətinin zəyifləməsi bu tip uşaqlarda olur. Xüsusilə, qan xəstəlikləri olan hemofiliya, talasemiya xəstəlikləri yayılmış və ailələri pis vəziyyətdə qoyan xəstəliklərdir. Qeyd edim ki, İslam dini qohum evliliyni qadağan etmir.
Amma dini alimlər Quran-i kərim surələrində uzaq , yad insanla ailə qurmanın məqsədə uyğunluğunun qeyd olunduğunu bildirirlər.
ნათესავებს შორის ქორწინება
ელვაზ გუსეინოვი
ნათესავებს შორის ქორწინება იგივე გვარის წარმომადგენლებს შორის ქორწინიბას ნიშნავს, მაგალითად: ბიძაშვილებს, მამიდაშვილებს, დეიდაშვილებს შორის.
დღესდღეობით, ნათესავების ქორწინების რიცხვი, იმის მაგივრად, რომ დაიკლოს, იმატებს. ეს ძალიან ბევრ მომავალ რისკს უგულებელყოფს და საფრთხის წინაშე აყენებს მომავალ თაობას.
კვლევები აჩვენებს, რომ თუ ნათესაურ კავშირში არმყოფი ადამიანების ქორწინების შემთხვევაში ბავშვის ჯანმრთელობის პრობლემებით დაბადების რისკი 2-4 პროცენტია, ნათესავების ქორწინების შემთხვევაში ეს რიცხვი 4-8 პროცენტამდე იზრდება. პრინციპში, რისკი გაორმაგებულია. არის ქვეყნები, სადაც ნათესავებს შორის ქორწინება აკრძალულია (გერმანია, აშშ-ის 20 შტატი).
როგორც სპეციალისტები ამბობენ, ნათესავებს შორის ქორწინების რაოდენების გაზრდას რამდენიმე მიზეზი აქვს. მაგრამ, ადამიანები ხშირად არ ფიქრობენ, რა პრობლემებს გამოიწვევს ეს ქორწინება. ბოლო კვლევების მიხედვით, ნათესვების ქორწინებიდან დაბადებული ბავშვების 55 პროცენტი პრობლემური ჯანმრთელობით იბადება. ზოგს ჰგონია, რომ თუ წყვილის სისხლის ჯგუფი ემთხვევა, მაშინ სხვა პრობლემა არ არსებობს. მაგრამ, აქ მთავარი გენეტიკაა. თუ წყვილის საერთო გვარში წარსულში რომელიმე დაავადება ყოფილა, დიდი ალბათობაა, რომ ბავშებსაც იგივე დაავადება გამოყვეთ. სამედიცინო კუთხით, ეს ფაქტი ასე აიხსნება: არსებობს დომინანტი და რეცესიული (დამალული) გენებით გადაცემული დაავადებები. უფრო ხშირია რეცესიული გენებით გადმოცემული დაავადებები. არანათესავთან ოჯახის შექმნის დროს, ეს დაავადებები არ იჩენს თავს, რადგან უცხოს გენეტიკაში ისინი არ აქვს, ჯანმრთელი გენი რეცესიული გენებს ფარავს. მაგრამ, თუ წყვილს გენებში აქვს საერთო დაავადებები, მაშინ ეს დაავადებები მათ შვილებში იჩენს თავს.
აქედან გამომდინარე, ნათესავების ქორწინების დროს, დაავადებული ბავშვის დაბადების მაღალი რისკია. თუ წინაპრებში იყო რაიმე დაავადება, რომელიც არ გამოჩნდა მათთან, ნათესავების ქორწინებისას, ამ დაავადებების მათ ბავშვებში გაჩენის მაღალი ალბათობაა. დეიდაშვილებისაგან დაბადებული ბავშვები უფრო მეტი დაავადებებით იბადებიან. როგორც სპეციალისტები ამბობენ, დედის მხრიდან ნათესავების დაოჯახებიდან გაჩენილი ბავშვების ჯანმრთელობის პრობლემებით დაბადების რისკი უფრო მაღალია. ამ შემთხვევაში, პრობლემები იწყება ორსულობიდან – შეიძლება, ჩანასახი მუცელშივე დაიღუპოს. დაბადებული ბავშვი შეიძლება გონებრივად სუსტი იყოს. ტვინის არასწორი განვითარება, დიაბეტი, სმენისა და მხედველობის პრობლემებიც უფრო ხშირია ასეთ ბავშვებში. ასევე, სისხლის ისეთი დაავადებები, როგორებიცაა ჰემოფილია და თალასემია, მათთან უფრო ხშირად გვხდება.
მინდა აღვნიშნო, რომ ისლამში ნათესავების ქორწინება არ არის აკრძალული. მაგრამ, როგორც რელიგიის მცოდნეები ამბობენ, ყურანში წერია, რომ უცხოსთან ოჯახის შექმნა უფრო მიზანშეწონილია.
