Elməddin MəmmədLİ “Salam” platformasının üzvü, təsisçilərdən biri

Allah axırını xeyir eləsin demək istəyirsən. Sonra yadına düşür ki, bəs axırı gedib çıxır tarixə. Bu tarix də nə təhər şeydirsə, bizdə hamı bilir. Ümumiyyətlə biz çox hazırcavab, hər işi bilən, hər şeydən baş çıxaranlarıq (mən də o bizdəyəm).

Bu qədər fantaziyanın içində bizdən hələ də niyə fantastik romançı çıxmadığına təəccüblənirəm (çıxacağına sonuna qədər inanıram).

Fantaziyadan reallığa qayıtsaq, çox adamın bildiyi şeyə bizdə qurd düşür. Əslində qurd düşür “ilənir” ifadəsinin daha sanballı versiyasıdır. Bizdə el arasında tarix dediyimiz şey nədirsə, çoxu altdan girib, üstdən çıxır. Ona görə də bəzən elin arasında qalan məsələləri xaricə çıxardıb sərmək lazımdır ki, çölə də baxsınlar.

İçərdə bir-birini boğmaqla deyil. Keçək yeni abzasa, yoxsa burda boğuşub qalacağıq. Lap əvvəldə də Allah axırını xeyir eləsin dediyimiz şey elə bizi şəxs olaraq hansı tayfaya, nəslə, kökə, icmaya, elə, etnik mənsubiyyətə aid olduğumuzu təyin edən soyadımızdır. Hərdən şəxsiyyət vəsiqəsini əlimə keçəndə çay kənarında oturan romantik şairlər kimi xəyala dalıram. Mən də üzərində armudu stəkanda çay olan masanın kənarında oturub dərin və hüznlü romantik atmosferin dərinliklərində axırını axtarıram. Gürcüstan vətəndaşı, adını oxuyanda kim olduğun, soyadını oxuyanda kimlərə aid olduğunu anlayırsan, amma bu soyadın axırına çatanda fikirləşirsən ki, bəlkə bizimkilərin tarixi belə dərin bilmələrinin göstəricisidir? Salam, mən Elməddinəm, Gürcüstan vətəndaşıyam, bilmək istəyirsinizsə, türkəm, mən Soveti görməmişəm, amma istəsəniz, onu sizə soyadımla göstərə bilərəm. Sonra da fikirləşirəm ki, mənə Sovet lazımdır? Sovetdə ən çox menşeviklərə (rus dili səviyyəmə görə, menşevik azlıq deməkdir) yazığım gəlirdi, çünki onlar bolşeviklərə (rus dili səviyyəmə görə, bolşevik çoxluq deməkdir) qarşı mübarizə aparırdılar. Tarix bilgim bura qədərdir, axırını tarixçilərimiz danışarlar, biz qayıdaq soyadımızın axırına. Babalarım mənə Sovet dönəmini həmişə təriflə danışardılar. Mən də ağzımı ayırıb, qulaq verərdim (başqa çarəm var idi guya?). İndi də soyadımın axırına baxıb, ağzımı ayırıram. Gedim, görüm axırı necə olur. Siz də gedin, axırına çıxanda qanacaqsınız nə olur…

—————————–

 რა ბედი ელის გვარებს?

ელმადინ მამმასლი „სალამის“ პლატფორმის ერთ-ერთი დამფუძნებელი

მინდოდა მეთქვა, რომ ღმერთმა ქნას, კარგად დასრულდეს-მეთქი. მერე გახსენდება, რომ საბოლოოდ ისტორიამდე მიდიხარ. ეს ისტორია ისეთი რაღაცაა, რომ ყველამ იცის. ზოგადად, ჩვენ ისეთი ხალხი ვართ, რომ ყველაფერზე წინასწარ მზად გვაქვს პასუხი, ყველაფრისმცოდნენი, ყველაფერზე ინფორმირებულებები ვართ (მეც ერთ-ერთი მათგანი ვარ).

მიკვირს, ამხელა ფანტაზიების პატრონებს რატომ არ გვყავს ფანტასტიკური რომანისტი (ბოლომდე მჯერა, რომ გვეყოლება). თუ ფანტაზიებიდან რეალობას დავუბრუნდებით, ამბობენ, რომ თუ საქმეში ბევრი ადამიანი მონაწილეობს, ჭიანურდებაო. სინამდვილეში კი, გაჭიანურება გაფუჭების უფრო დახვეწილი ფორმაა.

ჩვენთან ისტორიაზე ბევრი საუბრობს. ამიტომაც, ისეთ ამბები, რომლებზეც სულ ჩვენ შორის ვსაუბრობთ, ხანდახან უნდა ავიღოთ და გარეთ გამოვფინოთ, რომ ხალხმა გარეთ გაიხედოს. მოდით, გადავიდეთ ახალი აბზაცზე, თორემ მუდამ აქ, ერთმანეთში ვიჩხუბებთ და აქვე ჩავრჩებით.

თავში ვამბობდი, ღმერთმა ქნას, კარგად დასრულდეს-მეთქი ყველაფერი. ის იყო ჩვენი გვარი, რომლიც ჩვენ, როგორც ინდივიდებს, განგვისაზღრავდა ტომს, წარმოშობას, ფესვს, თემს, ასევე ეთნიკურ კუთვნილებას. ხანდახან, როცა პირადობის მოწმობაში ჩავიხედები, მდინარის პირას მჯდომი პოეტებივით ოცნებებში ვიკარგები. მე კი ვზივარ მაგიდასთან, რომელზეც ტრადიციული ჩაის ჭიქა დგას და რომანტიკული გარემოს სიღრმეებში ვეძებ ამბის დასასრულს.

საქართველოს მოქალაქე – სახელს თუ კითხულობ, გაირვევა, ვინ ხარ, გვარს თუ კითხულობ, გაირკვევა, ვის ეკუთვნი, მაგრამ გვარის ბოლოს თუ კითხულობ, ფიქრობ, რომ იქნებ ეს იმის მანიშნებელია, რომ ჩვენებმა ძალიან კარგად იციან ისტორია?

სალამი, მე ვარ ელმადინი, საქართველოს მოქალაქე. თუ გაინტერესებთ, მე თურქი ვარ, საბჭოთა პერიოდი არ მინახავს, მაგრამ თუ გაინტერესებთ, მე შემიძლია, იგი გვარით გიჩვენოთ. მაგრამ მერე ვფიქრობ: რაში გვჭირდება საბჭოთა კავშირი? საბჭოთა კავშირში ყველაზე მეტად მეცოდებოდნენ მენშევიკები (ჩემი რუსულის დონით, ვიცი, რომ მენშევიკური უმცირესობას ნიშნავს), რადგან ისინი იბრძოდნენ ბოლშევიკების წინააღმდეგ (რუსული ენის დონით ვფიქრობ, რომ ბოლშევიკური უმრავლესობას ნიშნავს). ჩემი ისტორიის ცოდნა აქამდე ჰყოფნის, ისტორიკოსები გააგრძლებენ ამბავს, ჩვენ კი გვარების ბედს უნდა მივხედოთ. ჩემი ბაბუები საბჭოთა პერიოდის შესახებ ქებით საუბრობდნენ. მე კიდევ პირღია ვუსმენდი (ვითომ სხვა არჩევანი მქონდა?), ახლა კი ჩვენი გვარის ბედზე ვფიქრობ პირღია. წავალ, ვნახავ, რა ბედი ეწევა. თქვენც მიდით, მიდით, რომ დაასრულებთ, გაიგებთ, რაც მოხდება…