Tabuları fərdlər yaradır, onu cəmiyyət sahiblənir. Bu tabuları yıxan da yenə fərdlər olur. Cəmiyyətdə var olan və ya var olacaq bütün qadağaların (və ya ayıbların) mənbəyi fərdlərdir. Fərdlər tərəfindən yaradılan tabular nə qədər güclü və o zamanki cəmiyyətin inkişaf səviyyəsinə uyğun olardısa, o cəmiyyət də o qədər güclü o tabuları mənimsəyərdi.

Daha sonra zaman dəyişdikcə köhnələn tabuları daha müasirləri ilə əvəz etmək üçün yeni fərdlər ortaya çıxır və yeni tabular yaradıb cəmiyyətə mənimsətməyə çalışır. Bu müasir tabuları mənimsətmə prosesi cəmiyyətin bu tabulara hazır olub olmamasından asılıdır. Yəni, əgər cəmiyyət bu tabulara hazır deyilsə, tabuları qəbul etmək onlar üçün uzun vaxt tələb edəcəkdir.

Müasir qanunları (tabuları) qəbul etmiş şəxslər 2 yerə bölünür: öz həyatlarına fərdi prizmadan baxanlar və öz həyatlarına cəmiyyət prizmasından baxanlar.

Fərdi pirzmadan baxanlar qrupu çox sadədir. O insanlar öz xoşbəxtliklərini fərdi detallarda görür. Yəni həmin insanların öz həyat standartları yüksəkdirsə, o insanlar üçün başqa problem yoxdur deməkdir. Həmin insanlar cəmiyyətdə var olan tabuları önəmsəmir, öz tabularını isə sadəcə ailə daxilində yaşayır. Bəzən bu insanı öz ailələri belə qəbul etmir bu tabularla, o zaman həmin insan öz tabuları ilə öz ailəsini qurur və yenə xoşbəxt olur. Onların əsas xüsusiyyətlərindən biri də susmaqdır. Öz həyatlarını sadəcə özləri üçün yaşayıb heçkəsi narahat etmədən yaşamaqdır.

Cəmiyyət prizmasından yaşayanlar isə yenə iki qrupa bölünür: fədakarlar və qorxaqlar. (Fədakar sözünün antonimi olara yazacağım xüsusiyyətlərə ən uyğun söz qorxaq oldu, yenə fikirləriniz varsa şərh yaza bilərsiniz.)

Qorxaqlar müasir qanunlardan(tabulardan) xəbərdardırlar və onları çox yaxşı anlayırlar. Onlar bu qanunları sadəcə öz daxilində mənimsəyir ancaq üzərə çıxaracaq qədər cəsarətli deyillər. Onlar öz ailələrindən, öz qonşularından, öz qohumlarından və ümumiyyətlə öz cəmiyyətlərindən atılmaqdan qorxurlar. Bu cəmiyyət olmadan özlərinin varlığını qəbul etməz, onu itirmə riskinə girməzlər. Bu bəzən o dərəcədə güclü bir qorxu olur ki, müasir tabuları daxildə qabul etdiklərini belə unudar, cəmiyyətin onları daha yaxşı mənimsəməsi üçün o tabulara qarşı aqressiyası artar.

Fədakarlar isə müasir qanunları qəbul etmiş, ancaq qorxaqlarla ortaq xüsusiyyət olan “cəmiyyətsiz var olmama” hissi ilə yaşayarlar. Onlar cəmiyyətə bu qanunları qəbul etdirmək üçün gecə-gündüz çalışarlar. Əgər cəmiyyət bu qanunlara hazırdırsa, onlar tarixə qızıl hərflərlə yazılar. Amma cəmiyyət buna hazır deyilsə, onlar həmişə unudular və cəmiyyət hazır olan zaman kim bu fikiri səsləndirirsə, o tarixə düşər. Doğru zamanda doğru yerdə olanlar deyək buna. Misal üçün dünyanın yuvarlaq olduğu kəşfini tarixdə əsasən Macellanla və ya Koperniklə yada salınır, əslində qədim yunanistanda belə bəzi filosoflar tərəfindən bu bilinirdi. Bunun qəbuluna qədər isə bir çox “Qorxaq” susdu, bir çox “Fədakar” isə bu fikirlərə görə edam edildi. Ancaq heç birinin adı tarixə Kopernik kimi, macellan kimi düşmədi.

İndi gələk əsas məsələyə. Yuxarda sadaladığım insan qruplarında cəmiyyəti dəyişmə potensiyalına sahib sadəcə “Fədakarlar” qrupudu. Nə “Qorxaqlar” nə də fərdi prizma ilə yaşayanlar buna qadir deyil. Əsas olan bizim cəmiyyətimizdə kim hansı yerdədir? Kimdir qorxaq, kimdir fədakar? Bəs bu var olan fədakarlar Kopernik və ya Macellan kimi ola biləcəklərmi? Yoxsa onların gəlişinə çox var hələ? Düşünürəm məsələ sadəcə tələsməkdədir. Məmməd Səid Ordubadlı demiş “Məğlub olanlar qalib çıxmağa tələsənlərdir.” İndi siz deyin. Kimsiniz? Hansı qrupdasınız və orda xoşbəxtsinizmi?

Ravil Mamedovi

——————–

ტაბუები

ტაბუები იქმნება ინდივიდების მიერ და საზოგადოება ითვისებს მას. ეს ტაბუები ანგრევს ინდივიდებს. ადამიანები ასახავენ ყველა აკრძალვას (ან სირცხვილს), რაც საზოგადოებაში არსებობს ან იარსებებს. რაც უფრო ძლიერია ინდივიდების მიერ შექმნილი ტაბუები და რაც უფრო ესადაგება იგი კონკრეტული საზოგადოების განვითარების დონეს, მით უფრო ინტენსიურად ხდება მისი შესისხლხორცება.

რაც დრო გადის, ჩნდებიან ახალი პერსონები, რომლებიც მოძველებულ ტაბუებს უფრო თანამედროვეებით ცვლიან; ისინი ცდილობენ ახალი ტაბუების შექმნას და საზოგადოებაში მათ გავრცელებას. ამ თანამედროვე ტაბუების მიღების პროცესი დამოკიდებულია იმაზე, არის თუ არა მზად საზოგადოება ამისთვის. ანუ, თუ საზოგადოება არ არის მზად ამ ტაბუებისთვის, დიდი დრო დასჭირდება მათ მისაღებად.

თანამედროვე დაუწერელი კანონების (ტაბუ) მიმღებლები იყოფიან ორ ჯგუფად: ისინი, ვინც თავიანთ ცხოვრებას ინდივიდუალური პრიზმით უყურებენ და ისინი, ვინც საზოგადოების პრიზმით უყურებენ.

ვინც ინდივიდუალური პრიზმიდან იმზირება, მათი ჯგუფი ძალიან მარტივია. ისინი ბედნიერებას ინდივიდუალურ დეტალებში ხედავენ. ანუ, თუ ამ ადამიანებს აქვთ მაღალი ცხოვრების დონე, ეს ნიშნავს, რომ მათ სხვა პრობლემა არ აწუხებთ. ამ ადამიანებს არ აინტერესებთ საზოგადოებაში არსებული ტაბუები და თავიანთ ტაბუებს მხოლოდ ოჯახში იყენებენ. ზოგჯერ ამ ადამიანს ამ ტაბუებით მისი ოჯახი არც კი იღებს. მაშინ იგი თავის ტაბუებთან ერთად აშენებს ოჯახს და ისევ ბედნიერი ხდება. მისი ერთ-ერთი მთავარი მახასიათებელია სიჩუმე. ეს არის მისი ცხოვრება, უბრალოდ საკუთარი თავისთვის და ვინმეს შეწუხების გარეშე.

ისინი, ვინც საზოგადოების პრიზმაში ცხოვრობენ, კვლავ ორ ჯგუფად იყოფიან: თავგანწირულები და მშიშრები.

მშიშრებმა იციან და კარგად ესმით თანამედროვე კანონები (ტაბუები). ისინი უბრალოდ საკუთარ თავში იღებენ ამ კანონებს, მაგრამ არ არიან საკმარისად გამბედავნი მათ გამოსავლენად. მათ ეშინიათ, რომ ოჯახიდან, მეზობლებიდან, ნათესავებიდან და ზოგადად, მათი თემებიდან გააგდებენ. ამ საზოგადოების გარეშე ისინი ვერ იარსებებენ და მათ არ უნდათ გარისკონ.  ეს შიში ზოგჯერ ისეთი ძლიერია, რომ ავიწყდებათ, რომ თანამედროვე ტაბუ მიიღეს შინაგანად. ეს ზრდის მათ აგრესიას ამ ტაბუების მიმართ, რათა საზოგადოებამ უკეთ მიიღოს ისინი.

თავის მხრივ, თავგანწირულმა ადამიანებმა მიიღეს თანამედროვე კანონები, მაგრამ ცხოვრობენ “საზოგადოების გარეშე არარსებობის” გრძნობით, რაც მშიშრების საერთო მახასიათებელია. ისინი მუშაობენ დღე და ღამე, რომ საზოგადოებამ მიიღოს ეს კანონები. თუ საზოგადოება მზად იქნება ამ კანონებისთვის, ისინი ისტორიაში ოქროს ასოებით შევლენ.

მოდით, გავიხსენოთ ისინი, ვინც საჭირო ადგილას აღმოჩნდა, საჭირო დროს. მაგალითად, დედამიწის სიმრგვალის აღმოჩენა ისტორიაში ახსოვს ძირითადად მაგელანს ან კოპერნიკს, სინამდვილეში, ეს ცნობილი იყო ზოგიერთი ფილოსოფოსისთვის, ჯერ კიდევ ძველ საბერძნეთში. მიღებამდე ბევრი “მშიშარა” დუმდა და მრავალი “თავგანწირული” ამ მოსაზრებების გამო სიკვდილით დასაჯეს. მაგრამ არც ერთი მათგანი არ შევიდა ისტორიაში, როგორც კოპერნიკი ან მაგელანი.

ახლა კი მთავარ საკითხს მივუბრუნდეთ. ზემოთ დასახელებულ ადამიანთა ჯგუფებში მხოლოდ “თავგანწირულს” შეუძლია საზოგადოების შეცვლა. ვერც “მშიშრები” და ვერც ისინი, ვინც ინდივიდუალურ პრიზმაში ცხოვრობს, ამას ვერ შეძლებენ. მთავარი კითხვა ის არის, რომ ჩვენს საზოგადოებაში ვინ სად არის, ვინ არის? ვინ არის მშიშარაა, ვინ – თავგანწირული? მაგრამ ეს თავგანწირული ხალხი კოპერნიკს ან მაგელანს დაემსგავსება? ან კიდევ დიდხანს უნდა ველოდოთ მათ? ვფიქრობ, მთავარი ის არის, რომ ეჩქარებათ. მამედ საიდ ორდუბადლიმ თქვა: “დამარცხებულები არიან ისინი, ვინც გამარჯვება ეჩქარებათ”. ახლა თქვენ გვითხარით. თქვენ რომელ ჯგუფში ხართ და ბედნიერი ხართ იქ?

რავილ მამედოვი