İmran Süleymanov

“Yengə” bu sözü ilk dəfə mən uşaq vaxtı eşitmişdim və mənə marağlı gəlmişdi ki ,görəsən nə deməkdir. Bir dəfə televizora baxanda da duymuşdum ki, yengə deyəndə qardaş arvadı nəzərdə tutulur. Ancaq böydükcə anladım kı, yengə bizim “adət ənənəyə” görə, ifadəmə görə üzür isdəyirəm,”şam tutan” deməkdir .

“Yengə” sözü qohumların, yaxınların toyu olan da tez-tez işlədilirdi. Ətrafda bu sözləri tez-tez duyurdum, “bu bunun yengəsidi” ,” yengə bunu almalıdı,ora getməlidir” və s. Və uşaq vaxtından mənim beynimdə sual yarandı kı, görəsən yengə kimdir və niyə bu qədər müzakirə olunur, onun vəzifəsi nədir. Axırda marağımdan bir qohumum toyu zamanı anama yaxınlaşdım və ona yengə ilə əlaqəli suallar verdim. Anada izah elədi ki “ bax, toyda aynanı kim tutursa, o yengə sayılır və onun vəzifəsi budur”. Ancaq hiss etdim ki, sualımım tam cavabı bu deyil .Mənə elə gəlirdi ki , yengəlik daha çox şeydir nəyin ki toyda ayna tutmaq. Axırda cavabı bir dostumda tapdım.

Beləki bir dəfə bir dostumla maraqlı söhbət edirdik və söhbətimiz “analoqu olmayan” adət- ənənələrə qədər gedib çatdı. Birdən uşaqlıqdan beynimdə fırlanan yengə söhbəti ağlıma gəldi və sual verdim ki bəs bu yengə nə olan şeydi, nə işə yarayır? Dostum başladı bu məsələni açıqlamağa və o danışdıqca mənim adət-ənənə adı yapışdırılmış bu qaydalara nifrətim daha da çox artdı. Öz- özümə sual verirdim ki,bu necə ola bilər, insanların şəxsi həyatına bu qədər necə müdaxilə edilə bilər. Ancaq təəsüf kü, “adət ənənələr” buna imkan verir ki, müdaxilə edilsin. Bu məsələ haqqında bir xarici dostumla da danışdım .Maraqlanırdım görəsən onlarda da bu bu cür “ toy mədəniyyəti “ varmı . Xarici dostum isə məni dinlədikdən sonra qısaca bunu dedi , “ Belə şeymi olar, sən mənlə zarafat edirsənmi”. Kaşkı zarafat etmiş olardım..

Dostlar, həqiqətən də bu çirkin qaydaların arxasında bizim bu “adət ənənələr” adı yapışdırılmış yanlış sterotiplər durur, hansı kı yox edilməsi mütləq və zəruridir.

Dəyişirməlidi dostlar, mentaliltet dəyişirməli ,yox edilməlidir . Başa düşürəm bu ağır bir mübarizədir. Elə tarixə də nəzər yetirsək həqiqətən nəyisə dəyişmək ,əsas da bir cəmiyyətin şüurunu təzədən yeniləmək asand bir iş deyil. Ancağ, əlimizdən gəldiyi qədər nələrsə etməliyik ki,bu mentaliteti, bu düşüncə tərzini birazda olsa məhv etməyə doğru aparaq.

იენგეს ტრადიცია

იმრან სულეიმანოვი

იენგე* – ეს სიტყვა პირველად ბავშობაში გავიგე და დავინტერსდი. ერთხელ კი, ტელევიზორში, თურქული არხების ყურებისას, გავიგე, რომ ძმის ცოლს ნიშნავდა.

მაგრამ, როცა გავიზარდე, მაშინ შევიტყვე, რომ იენგე ის პირია, რომელიც პროცესებს აკვირდება. ამ სიტყვას ნათესავების ქორწილებში ხშირად ახსენდებდნენ. ხშირად მესმოდა, ეს იმის იენგეა, იენგემ ის უნდა იყიდოს, იქ უნდა წავიდეს და ა. შ. ბავშვობაში სულ მაინტერესებდა, ნეტა ეს იენგე ვინ არის და რატომ ხშირად მსჯელობენ მასზე, რა მოვალეობა აქვს-მეთქი.

ბოლოს, ერთი ქორწილის დროს, დედაჩემს ვკითხე, დედამ კი ამიხსნა, ქორწილში ვინც პატარძალს სარკეს უჭერს, იენგე ის არის და მისი მოვალეობაც ესააო. მაგრამ, ვიგრძენი, რომ ეს ჩემი კითხვის პასუხი არ იყო. ვხვდებოდი, რომ იენგეობა უფრო მეტი იყო, ვიდრე სარკის ჭერა. საბოლოოდ კი, სიმართლე მეგობრისგან გავიგე.

ერთხელ, მეგობართან ვსაუბრობდი. ჩვენი საუბარი ტრადიციებს შეეხო. მაშინ გამახსენდა, იენგეზე ვკითხე. როცა მეგობარმა საუბარი დაიწყო, ჩემი ზიზღი უფრო გაიზარდა იმ წესების მიმართ, რომელსაც ტრადიცია დაარქვეს. საკუთარ თავს ვეკითხებოდი, როგორ შეიძლება, ადამიანის ცხოვრებაში ჩარევის უფლება სხვას ჰქონდეს? მაგრამ, სამწუხაროდ, ამას “ტრადიციები” უწყობს ხელს. ერთ ჩემს უცხოელ მეგობარს ვესაუბრე ამ თემაზე. მაინტერესებდა, მათთანაც არის თუ არა ეს “ქორწილის კულტურა”. უცხოელმა მეგობარმა კი მითხრა, შენ ალბათ მეხუმრებიო. ნეტავ, ეს ყველაფერი ხუმრობა ყოფილიყო!

მეგობრებო, მართლაც ამ უჯიათი წესების უკან “ტრადიცია”-დარქმეული არასწორი სტერეოტიპები დგას, რომლის განადგურებაც აუცილებელია. ეს უნდა შევცვალოთ. ვიცი, რომ ეს რთული ბრძოლაა, მაგრამ თუ ისტორიას დავაკვირდებით, რაღაცის შეცვლა, მით უმეტეს, საზოგადოებაში გავრცელებული ადათების განახლება არასოდეს ყოფილა მარტივი. მაგრამ, ყველაფერი უნდა გავაკეთოთ, რომ ეს აზროვნების სტილი, მენტალიტეტი გავანადგუროთ.

*იენგე – ქალი, რომელიც ქორწილის დღეს გოგოსთან ერთად მიდის ბიჭის სახლში, გოგოს ამზადებს პირველ ღამისთვის (სექსუალური კავშირისთვის) და ინფორმაციას აწვდის ამ თემაზე. კავშირის დამთავრების დროს, იგი ახალდაქორწინებულთა ოთახში შედის.