Məktəb proqramlarında reproduktiv sağlamlıq haqqında xüsusi dərslər olmadığına görə, təəssüflər olsun ki, bizim yeniyetmələrimizin qadının reproduktiv orqanlarının işi, təhlükəsiz higiyena və cinsi həyat haqqında məlumatları yoxdur, bəzən bu onların sağlamlığı üçün pis nəticələrə yol açır. Menstruasiya dövrü qadın orqanında hər ay baş verən fizioloji bir prosesdir.

Ən vacib təzahürlərindən biri menstruasiya – cinsiyyət orqanından qan gələməsidir. Menstruasiya başlanğıcı, yeniyetmə qızların cinsi yetişmə prosesində vacib bir mərhələdir.

İlk menstruasiya, bir qızın cəsədinin hamiləliyə hazır olduğuna işarədir. Bəli, menstruasiya dövrü olan bir qızda artıq hamilə qalma və uşaq sahibi olmaq qabiliyyəti formalaşır. Menstrual qanaxma menstrual dövrünün bir hissəsidir.

Bu dövrü ilə qadın orqanizmi hər ay hamiləliyə hazırlaşır. Dövrün əvvəlində uşaqlıqda yeni bir selikli qışa meydana gəlir. Ortada bir yerdə yumurta yumurtalıqlardan çıxır və döllənməyi gözləyir. Menstruasiya dövrünün ikinci hissəsində bu yumurta döllənmirsə, selikli qişası ilə açılır və çölə çıxır. Bu aybaşı prosesidir. Menstruasiya dövrünün özü bədənimizdəki endokrin sistemimiz tərəfindən istehsal olunan hormonlar tərəfindən idarə olunur.

Bu müddətə əsasən dövr üç mərhələyə bölünür: follikulyar, ovulyar və luteinik.

Follikulyar mərhələ, menstruasiyanın başlaması ilə başlayır. Bu dövrdə bədənin estrogen səviyyəsi yüksəlir, yumurtalıqlarda yeni yumurta yetişir və uşaqlıq divarları döllənmiş bir yumurta almağa hazır olan yeni bir seliklə örtülür. Bu proses 1-dən 13-cü günə qədər davam edir (28 günlük tsikl vəziyyətində).

Sonra, dövrün ortasında luteinizing hormonu sərbəst buraxılır, yumurta follikuldan çıxır və yumurtlama, hamilə qalmaya meylli bir mərhələ başlayır. Ən qısa müddətdir və dövrün 13-16-cı günləri arasında təxminən 3 gün davam edir (28 günlük dövrü nəzərə alaraq).

Ovulyasiya, lutein fazası başlayır. Bu zaman bədən progesteron istehsal edir. Yumurta döllənməmişsə, hamilə deyilsə, təqribən 12 gündə yumurta seliklə dağılır və çölə çıxır.

Menstruasiya başlayır və bununla da yeni bir dövr başlayır. Yetkin qızlarda, menstruasiya ilk əlamətləri cinsi inkişaf dövründən asılı olaraq fərqli yaşda başlayır. Bu zaman qızın bədəni böyüyür, forma və görünüşü dəyişir. Cinsi yetkinləşmənin ilk nəzərə çarpan əlamətlərindən biri də döşün şişməsidir. Digər qızlarda ola bilsin qoltuq altında tükün meydana gəlməsi olsun. İlk menstruasiya bu simptomların başlanmasından 3-4 il sonra başlayır, amma bu bir il yarımdan altı ilədək ola bilər.

İlk menstruasiya yaşı 9-10 ilə 15-16 arasında dəyişir. Orta hesabla, Avropa bölgəsində yaşayan qadınlarda, 12-13 yaşlarında, cənubda olanlar daha erkən yaşda menstruasiya başlayır. Əgər qızın 9-15 yaşınadan sonra menstruasiyası başlamışsa, valideynləri həkimə aparmalıdırlar ki, endokrinoloji, genetik və xroniki xəstəliklərin yetkinlərin inkişafına təsiri olmasın. İlk menstruasiyadan sonra, ola bilısin müntəzəm tsikl bir ilə formalaşmasın. Tsikl, əvvəlki menstruasiyanın ilk günündən, sonrakı ilk gününədək olan müddətdir. Tsikldən tsiklədək olan müddət ən azı 21 gün və 35 gündən çox olmamalıdır və menstruasiya müddəti özü maksimum 7 gündür (əvvəl və sonrakı axıntılar daxil olmaqla).

Əgər tsikl başladığından bir ildən uzun müddətdə tənzimlənməyibsə, mütləq bir ginekoloqa müraciət etməlisiniz. İlk menstruasiya çox qanaxmalı və ağrılı olmamalıdır. Əgər belədirsə, bir mütəxəssislə də məsləhətləşməlisiniz. Menstruasiya zamanı ağrı müşayiət olunur və bir və ya iki saat davam edir, 1-2 saatdan sonra öz-özünə keçə bilər, ancaq elə vaxtlar olur ki, menstruasiya ağrısı o qədər dözülməz olur ki, dərman içmədən ağrının keçməsi mümkün deyil. Ola bilsin nənən qarın nahiyənə buz qoymağı və ya duş qəbul etməyi tövsiyyə edə bilər amma bu “xalq” üsulları tövsiyə edilmir. Ketonol kimi dərmanlardan istifadə etmək daha yaxşıdır. Onlar birbaşa ağrı vasitəçilərinə təsir göstərir və iltihabı rahatlaşdırırlar.

Bir çox qız mentruasiya başlanğıcından sonrakı ilk illərdə nizamsız bir menstrual dövrü keçirməkdən narahat ola bilər. Bu, tamamilə normaldır – sabit bir dövrü inkişaf etdirmək üçün bədənin müəyyən müddətə ehtiyacı var. Adətən, dövr ilk menstruasiyadan iki ilində sabitləşir və qadınların üçdə biri üçün qeyri-sabit qalır. Tsikl günləri xüsusi bir təqvimdə və ya telefon tətbiqetməsində qeyd edilməlidir.. Bu menstruasiya ilk günündən başlayır və ikinci menstruasiyanın başlanmasına qədər olan müddətdir. Məsələn, tsikl martın 1-də başlamış və sonrakı isə 31 martda başlamışsa, tsikl müddəti 1-30 martdır.

Ümumiyyətlə, menstruasiya zamanı axan qan rəngi və tərkibi gündən günə fərqli ola bilər. Birinci gün, məsələn, qəhvəyi rəngdə və yoğun olur və sonrakı günlərdə rəngi daha açıq, normal qana bənzəyir. Güclü axıntı olan günlərində bəzən hətta kiçik laxtalar meydana çıxa bilər: Bu təhlükəli deyil, qan laxtalanmasının nəticəsidir. Növbəti günlərdə qəhvəyi axıntı da ola bilər: Bu, qanın uşaqlıqda nə qədər qaldığını və cərəyanın nə qədər yaxşı olduğuna bağlıdır. Bir çox qız həddindən artıq qanaxmadan şikayətlənir. Əslində bu “bol” axıdmanın ümumi həcmi 30-40 mililitrdir, bu təxmini iki qaşıqdır. Adətən, qızlar gündə 3-6 dəfə, axıntının intensivliyindən asılı olaraq qadın bezi dəyişdirirlər. Hər gün çantamızda bezi saxlasaq, təhlükəsiz olacağıq – bəlkə də növbəti dərsdə menstruasiya başlayacaq. Bu gözlənilmədən baş verərsə, dostumuz və ya tanışından istəyə bilərik.

Menstruasiya başlamazdan əvvəl fərqli simptomlar ola bilər: onurğa və ya qarının aşağısında ağrı. Sinə ağrılarımız da ola bilər. Menstruasiya zamanı bədəndəki dəyişikliklər sizin əhval-ruhiyəniz və ümumi sağlamlığımızın pisləşməsinə səbəb ola bilər. Hal-hazırda, dörd növ menstrual gigiyena məhsulları mövcuddur: bez, tampon, menstrual qab və menstrual alt paltarı. İlk aybaşı zamanı qızlar ümumiyyətlə bez və ya alt paltarından istifadə edirlər.

Bezləri istənilən aptekdən və ya supermarketdən ala bilərsiniz. Adətən bezlərin içinə mayenin çəkilməsi üçün maye soran material yerləşdirlir. Bezin xarici tərəfində yapışqan bir zolaq var. Bir neçə saatda bir bezləri dəyişdirməliyik. Onları tualetə atmaq yolverilməzdir.

Tamponlar ümumiyyətlə yumşaq, pambıq materialdan hazırlanır. Tamponlar axıntının intensivliyindən asılı olaraq müxtəlif ölçülərdə mövcuddur. İstifadəyə dair təlimatlar paketin içərisinə yerləşdirilib. Bakirə qızların tampon istifadəsi tamamilə təhlükəsizdir.

Menstrual qab – axıntını toplayan bir lateks və ya silikon qabdır. Boşaltmadan 12 saata qədər istifadə etmək mümkündür. Adətən qablar bir neçə dəfə istifadə etmək üçün əlverişlidir və başqa gigiyena vasitələrindən fərqli olaraq qənaətcildir. Bununla birlikdə, bir çox qadın bez və tamponların istifadəsinin daha rahat olduğunu qeyd etdi. Menstrual alt paltarının istifadısi nisbətən yeni tendensiyadır.

Menstrual alt paltarında əlavə bir udma təbəqəsi olan tibbi, hava keçirici bir membran var. Onun istifadəsi, menstruasiya axınının çox olmadığı və ya tampon və ya qab istifadəsi zaman əlavə tədbir kimi istifadə olunur. Menstruasiya alt paltarının daha bir müsbət tərəfi rahatlığı və bir neçə dəfə istifadə oluna bilməsidir: istifadən sonra onlar yuyulur və uzun müddət istifadə olunur. Ayrıca, bir çox forma və ölçüdə mövcuddur – hansı sizə uyğundursa onu seçə bilərsiniz.

Qadınlar menstruasiya mayesinin paltarlarına tökülməsini fəlakət kimi qəbul edirlər. Qeyd etmək lazımdır ki, bu tamamilə adi bir hadisədir və bunun üçün şoka düşməyə dəyməz. Unutmayın, belə bir şey bütün qadınlarda olur.

ტექსტის ქართული ვერსია შეგიძლიათ, იხილოთ აქ:
sapari.ge