Ayhan Həsənov

Qlobal pandemiyanın dünya iqtisadiyyatına vurduğu qaçınılmaz zərərlər göz qabağındadır. Pandemiya, nəinki sadecə dünya iqtisadiyyatını eyni ilə yaşayış tərzimizi də alt-üst etti. Elə də çətin olan yaşayış tərzimizi daha da çətinləşdirdi.

Bəs qadınlara necə təsir etti ?

Pandemiyalar da daxil olmaqla, istənilən böhran vəziyyətində gender əsaslı zorakılıq halları artır və bundan daha çox qadınlar və qızlar əziyyət çəkir. Mütəxəssislər bildirirlər ki, mövcud olan pandemiya şərtləri ailə üzvləri arasındakı münaqişələr, xüsusilə də qadınlara qarşı qəddar davranışların, o cümlədən, qlobal səviyyədə məişət zorakılığının artmasına səbəb ola bilər. Bəzi ölkələrdə zorakılığa qarşı dəstək xidmətinə eləcə də hüquq mudafiə orqanlarına müraciət edən qadınların sayı iki dəfə artıb.

Bəs iqtisadiyyat və günlük yaşayış tərzlərinə necə təsir etti?

İqtisadiyyat əmək məhsuldarlığında qadınları iki qrupa ayırır. İqtisadiyyata gördükləri aktiv işlərlə böyük dəstək olanlar və eləcədə dünya iqtisadiyyatının görünməz qüvvələri evdar qadınlar.

Pandemiyalar zamanı qadınların ailə-məişət zəminində iş yükü daha da artır. Məsələn, təhsil müəssisələrinin müvəqqəti bağlanması şəraitində uşaqların təhsili ilə məşğul olma, qadının öz ailə üzvlərinə göstərdiyi qayğının belə dövrlərdə daha da artması və s. Bu da qadınların sosial təcrid şəraitində onsuz da məhdud olan iqtisadi və maliyyə resurslarına çıxışını daha da məhdudlaşdırı.

Bu günün şərtləri ilə belə iqtisadiyyatda çox güclü rol oynayan qadınlar, bütün həyat şərtlərini kökündən dəyişməli oldular. Üniversitetlərdə, məktəblərdə dərs deyən pedaqoqları, müəllimələri misal götürək, bütün həyatlarnı öyrənmə və öyrətməyə həsr etmiş o müqəddəs insanlar, pandemiya şərtləri altında, bəlkədə həyatlarını uğuruna yaşadığı ən böyük şeydən məhrum halda yaşamağa məcbur oldular.

“Dejavu”, bir çoxlarmızın bu sözün mənasını yaxşı bildiydən əminəm. “Dejavu” Faransız mənşəli bir sözdür və mənası “Yaşanılan bir hadisəni əvvəlcədən yaşamışlıq və görülən bir yeri daha əvvləndən görmüş olma hissidir”

Günümüzdə ev qadınları hər günlərini dejavu olaraq yaşayır. İqtisadiyyatın qadınları böldüyü qurupların bir qismində həyat şərtlərini alt-üst etti digər qismində isə ağır, günlük yaşayış stilində heç bir dəyişiklik etməsə də, onsuz da ağır olan yaşayış şərtlərini qat və qat daha ağırlaşdırdı.

Çünki günəşdən qabağ oyanıb inək sağan, yer əkən, yer səpən, səhər, günorta, axşam nə bişirəcəm deyə düşünən, qab, paltar yumağdan dincəlməyə belə vaxt tapa bilməyən, tezcə aşam olsa da yatıb dincəlsək deyə düşünən qadınlar üçün, nə elan olunan fövqəladə hal vəziyyəti nə də ki, saat 9-dan sonra qüvvəyə minən komendat saatı bir şey ifadə edir.

Onlar yenə öz həyatlarını öz dejavularını yaşayırlar.

Bəlkədə onların ettiyi işlər hərkəs tərəfindən görünmür, heç kim onların uğurlarından danışmır, amma onlar, iqtisadiyyanın ən güclü parçalarıdır, onlar iqtisadiyyatın görünməz qüvvələridir.

“Birini başa düşmək üçün onun yaşadıqlarını yaşamaq gərək” deyiblər. Bir iki günümüzü eyni keçirdik deyə fəryad edən bizlər, gözümüzün qabağında hər gününü eyni yaşan qadınları çox pis unutduq.

——————–

დეჟავუ

აიჰან გასანოვი

გლობალურმა პანდემიამ მსოფლიოს ეკონომიკაზე დიდი გავლენა იქონია. პანდემია, გარდა მსოფლიო ეკონომიკისა, ასევე ჩვენს ცხოვრებასაც შეეხო – ჩვენი რთული ცხოვრება კიდევ უფრო გაართულა.

როგორი გავლენა მოახდინა პანდემიამ კონკრეტულად ქალებზე?

ყოველგვარი კრიზისის, მათ შორის პანდემიის დროს, გენდერული ნიშნით ძალადობის რაოდენობა იზრდება და ქალები იჩაგრებიან. სპეციალისტები ამბობენ, რომ პანდემია ოჯახის წევრებს შორის კონფლიქტების, განსაკუთრებით ქალების მიმართ სასტიკი მოპყრობის, ასევე გლობალურ დონეზე ოჯახური ძალადობის მაჩვენებლის ზრდას იწვევს. ზოგ ქვეყნებში, ძალადობასთან ბრძოლა და სამართალდამცავი ორგანოებისთვის მიმართვიანობა ორჯერ გაზრდილია.

რა გავლენა იქონია პანდემიამ ქალების ეკონომიკურ მდგომარეობაზე და ყოველდღიურ ცხოვრებაზე?

ეკონომიკურად შრომისუნარიანობის კუთხით, ქალების ორი ჯგუფი არსებობს: აქტიურად მომუშავე ქალები, რომლებსაც ეკონომიკაში დიდი წვლილი აქვთ შეტანილი, და ასევე ეკონომიკის ფარული ძალები – დიასახლისები.

პანდემიის დროს, ქალები ოჯახურ საქმიანობაში უფრო მეტს შრომებენ. მაგალითად, სკოლის, ბაღის დახურვის პირობებში ბავშვობის მოვლა, მათ განათლებაზე ზრუნვა, ოჯახის სხვა წევრებზეც გაწეული უფრო მეტი შრომა. ამან სოციალური იზოლაციის პირობებში ქალების ისედაც შეზღუდული ეკონომიკური რესურსები კიდევ უფრო შეზღუდა.

დღესდღეობით, ქალებმა, რომლებსაც ეკონომიკის განვითარებაში დიდი როლი აკისრიათ, ცხოვრების წესი მნიშვნელოვნად შეიცვალეს. მაგალითად, უნივერსიტეტებში, სკოლებში მომუშავე ქალებს, მათი ცხოვრების აზრად ქცეულ საქმიანობაზე უარის თქმა მოუწიათ.

“დეჟავუ” – მგონი ყველამ ვიცით ამ სიტყვის მნიშვნელობა. “დეჟავუ” ფრანგული წარმოშობის სიტყვაა და ნიშნავს ადრე უკვე ნანახის შეგრძნებას.

დღეს ქალები ყოველდღე დეჟავუს განიცდიან. ეკონომიკაში აქტიურად მომუშავე ქალებმა დაკარგეს სამუშაო ადგილი, მეორე ჯგუფის ისედაც რთული ყოველდღიურობა კი უფრო გართულდა.

ქალები, რომლებიც გამთენიისას დგებიან, ძროხას წველიან, მიწას თოხნიან, თესავენ, მთელ დღეს იმის ფიქრით ატარებენ, დილას, შუადღეს, საღამოს რა მოამზადონ სუფრაზე, ჭურჭლის, ტანსაცმლის რეცხვაზე დიდ დროს ხარჯავენ, მთელი დღე იმაზე ფიქრობენ, ნეტავ მალევე დაღამდეს და დავისვენოთო. მათთვის საგანგებო მდგომარეობა, კომენდანტის საათი არაფერს ნიშნავს. ისინი მუდმივ დეჟავუში ცხოვრებენ.

მათ შრომას შეიძლება ბევრი ვერ ამჩნევს, მათ წარმატებებზე არავინ საუბრობს, მაგრამ ისინი ეკონომიკის ყველაზე ძლიერი მხარეები არიან.

“როცა გინდა, რომ ვიღაცას გაუგო, მასთან იგივე უნდა გქონდეს გავლილი”. ჩვენ რამდენიმე დღე სახლში ყოფნის გამო ვწუწუნებთ, მაგრამ ვერ ვამჩნევთ ჩვენ თვალწინ მყოფ ადამიანებს, რომლებიც მთელს დღეებს სახლში, ერთი და იგივე საქმიანობაში ატარებენ…