სულ ახლახან, გენდერის მკვლევარმა თამთა თათარაშვილმა, ჰაინრიჰ ბიოლის ფონდის სამხრეთ კავკასიის რეგიონალურ ბიუროს მხარდაჭერით, საინტერესო პროექტი წამოიწყო: „ფემინისტი დედის დღიურები“. “ფემინისტი დედის დღიურები” არის ბლოგი, რომლის მიზანია, ფემინისტური დისკუსია გაშალოს დედობის, როგორც გამოცდილების და როგორც ინსტიტუტის წინააღმდეგობრივ ასპექტებზე. იმის გათვალისწინებით, რომ საქართველოში დედობა საკრალურ, სტატიკურ ფენომენს უკავშირდება, ახალგაზრდა მკვლევარის დასახელებული პროექტი მიზნად დედობის რაკურსის ფემინისტურ გააზრებას ისახავს, რამაც თანამედროვე დისკურსში დედის ფენომენის ახლებურ დამკვიდრებას უნდა შეუწყოს ხელი.
თამთა თათარაშვილი: პროექტის შექმნა ჩემმა პირადმა გამოცდილებამ გადამაწყვეტინა. როცა თავად გავხდი დედა, აღმოვაჩინე, რომ ის რასაც მე განვიცდიდი (ორსულობის, მშობიარობის, მშობიარობის შემდგომ პერიოდში, ბავშვთან ურთიერთობაში და ა.შ.), არ გავდა იმას, რაც თეორიულად დედობაზე ვიცოდი და ამ ცოდნიდან გამომდინარე, რა მოლოდინებიც მქონდა ჩემი თავის მიმართ. დავიწყე ლიტერატურის ძებნა, კითხვა და აღმოვაჩინე, რომ ბევრ ფემინისტ ავტორს უკვე დიდი ხნის წინ ნაფიქრი და განცდილი ქონდა ის, რაც მე მაწუხებდა. აღმოვაჩინე, რომ ის, რასაც განიცდის ქალი დედობის პროცესში, ერთია, და ის, რასაც კულტურული მოლოდინები გვკარნახობენ და ქმნიან იდეალური დედის ხატს, – კიდევ სრულიად სხვა. ამ უკანასკნელს, მაგალითად, ედრიენ რიჩმა (Adrienne Rich) „დედობის ინსტიტუტი“ უწოდა. გადავწყვიტე, რომ ამ თემებზე მინდოდა წერა და სხვა ქალებთან საუბარი. ეს იყო ჩემთვის ბიძგი, რომ ეს პროექტი დამეწერა.
ის, რომ თანამედროვე ქართულ რეალობაში დედის როლი ისევ ძველ, სტატიკურ სტერეოტიპთანაა მიბმული, რა გავლენას ახდენს თავად დედებზე?
ყველაზე უარყოფითი გავლენა ამ სტერეოტიპისა – დედის იდეალიზებული ხატისა – არის დანაშაულის, არასრულყოფილების გრძნობა, რომელსაც ის იწვევს რეალურ ქალებში, დედებში. მახსოვს, ერთი კვლევის შესახებ წავიკითხე, რომელშიც 5000 დედა გამოკითხეს 17 სხვადასხვა ქვეყნიდან. აღმოჩნდა, რომ ერთადერთი ემოცია, რომელიც მათ ყველას აერთიანებდა, არ იყო დედობის სიხარული, ან შვილის სიყვარული (თუმცა, ბევრი რესპონდენტი ამ ემოციებზეც საუბრობდა); ყველას საერთო ჰქონდა მხოლოდ საკუთარ თავში დაურწმუნებლობის გრძნობა. ქართულ რეალობაში (და არამარტო ქართულში), ამ სტერეოტიპის მახასიათებელია თავგანწირვა, საკუთარი თავისა და ინტერესების მსხვერპლად შეწირვა „ბავშვის ინტერესებისთვის“. მე კი ბევრი ახალგაზრდა დედისგან გამიგონია და თავადაც გამოვცადე ეს ერთგვარი შინაგანი პროტესტის გრძნობა, როცა გრძნობ, ამ ყოველდღიური რუტინული საქმიანობების შესრულებაში, რომლებშიც მთელი დღე გადის, როგორ „კარგავ“ საკუთარ თავს, ინტერესებს. დღის ბოლოს გაქვს გრძნობა, რომ არაფერი გიკეთებია. მე დედობის „ტრადიციულ“ გზას მივმართე, „სახლში დავჯექი“ და უმეტესწილად მხოლოდ ჩემი ქმრის დახმარების ამარა ვუვლიდი ჩვილ ბავშვს, და საკუთრ ტყავზე გამოვცადე ეს იზოლაციაც, საკუთარი თავის დაკარგვის განცდაც, ქრონიკული უძილობა და დაქანცულობაც და ვიცი, რაზეც ვლაპარაკობ. ასეთ დროს, ამ წინააღმდეგობრივი განცდების გადალახვაში მხოლოდ პატარა ბავშვის საყვარელი ღიმილი და პატარა ხელების მოფერება ხშირად ვერ გეხმარება.
გარდა ამისა, კიდევ ერთი სტერეოტიპი, რომელიც დედების შესახებ არსებობს, გვეუბნება, რომ მათ ანგელოზური სიმშვიდე და მოთმინება უნდა ჰქონდეთ. დედისთვის სიბრაზე, მრისხანება დაუშვებელია. ბავშვმა რაც არ უნდა იცელქოს, გაჭირვეულდეს, ჩვენ თითქოს სრულიად აკრძალული გვაქვს ამ ბრაზის გამოხატვა. მაგრამ ეს ძალიან რთულია სწორედ ამ ქრონიკული გადაღლილობის ფონზე. თუ უცებ გამოხატე შენი ბრაზი ბავშვის წინაშე, მერე იწყება თვითგვემა და საკუთარი თავის დადანაშაულება, რომ „არ ხარ კარგი დედა!“, რომ „ბავშვს ფსიქიკას უზიანებ!“ და ა.შ. ძალიან რთულია, ამ თავსმოხვეულ იდეალს გაუმკლავდე და თავად გამოიმუშაო მშობლობის საკუთარი მეთოდი და მიდგომა. ეს იმიტომ, რომ თუკი მოახერხე და შენს თავთან მოაგვარე ეს პრობლემა, გარემო, გარშემომყოფი ადამიანები არ მოგცემენ მოსვენების საშუალებას, – უახლოესი ნათესავებიდან დაწყებული, ქუჩაში სრულიად უცნობი გამვლელებით დამთავრებული. რატომღაც, ყველამ ყოველთვის შენზე უკეთ იცის, რა სჭირდება შენს შვილს. მაგალითად: ბავშვი გაჭირვეულდა რაღაც აბსოლუტურ წვრილმანზე, მაგალითად იმის გამო, რომ მაღაზიის ვიტრინაში შოკოლადის კანფეტი დაინახა, შენ კი არ მიეცი, რადგან არ გინდა, დღის მეორე ნახევარში ტკბილეული მისცე საერთოდ, პატარას ძილის პრობლემები არ შეექმნას. ამ დროს, შენ ბავშვის ჭირვეულობას დაიგნორებით უმკლავდები, იცი, რომ თუ ცოტა ხნის ჭუჭყუნის შემდეგ თავისით დამშვიდდება და სხვა რამეზე გადაიტანს ყურადღებას. ამ დროს, აუცილებლად გამოჩნდება ერთი უცნობი მაინც (თუ მეტი არა), რომელიც, სულ ცოტა, ჭკუას დაგარიგებს, რომ „ბავშვს შია!“, ან მთლად უარესი, – მოვლენ და შენს დაუკითხავად კანფეტს გაუწვდიან. და ამ დროს, შენ ჩანხარ ყველას თვალში, როგორც ბოროტი, უაზროდ მკაცრი დედა, რომელსაც წარმოდგენა არ აქვს, როგორ უნდა დაამშვიდოს ბავშვი.
2008 წელს, დედები ცდილობდნენ, თავიანთი შვილები ომისგან დაეცვათ. ისინი ამბობდნენ, რომ ომი პოლიტიკოსების ბინძური თამაშია და ამის გამო, შვილების დაკარგვაზე თანახმანი არ არიან. არის თუ არა ეს იმ ზოგადი სურათის მაჩვენებელი, რომ ქართველი დედის კლასიკურმა იდეალმა, რომელის როგორც საკუთარი თავის, ასევე შვილის მსხვერპლშეწირვაზე იდგა, უკვე თავისთავად დეკონსტრუქცია-ტრანსფორმაცია განიცადა?
ძალიან კარგი, თუ ისინი უარს ამბობდნენ შვილების საომრად გაშვებაზე. მე პირადად აგვისტოს მოვლენებისთვის მიძღვნილ სატელევიზიო გადაცემებში მინახავს ქალები, რომლებიც აცხადებდნენ მზადყოფნას, „სამშობლოსათვის შვილების შესაწირად“.
ზოგადად, დედობა არის გამოცდილება და დისციპლინა, რომელიც აძლევს ქალებს პოტენციალს პაციფისტური აქტივობებისთვის. ერთი წუთითაც არ ვამბობ, რომ მშვიდობისმოყვარეობა ქალების ბუნებრივი ან ინსტიქტური თვისებაა. მე ვამბობ, რომ დედობის გამოცდილებას ქალში ამ თვისების გამომუშავება შეუძლია; ბავშვის აღზრდის პროცესი თავისთავად მოითხოვს კონფლიქტების მშვიდობიანად გადაჭრის, მედიაციის (მაგალითად, ორ წაჩხუბებულ ბავშვს შორის), წინააღმდეგობრივ სიტუაციებში ოპტიმალური გამოსავლის მოძებნის (მაგალითად, როცა გინდა, რომ ბავშვი ფიზიკურად განვითარდეს, მაგრამ არ გინდა, რომ კისერი მოიტეხოს სადმე და თან არც ის გინდა, რომ შენი საკუთრი შიშები მას თავს მოახვიო, – ამ დროს გიწევს მსგავსი გამოსავლის ძიება) უნარების გამომუშავებას. ამაზე ძალიან საინტერესო თეორია არსებობს ფემინსიტურ კვლევებში (იხ. Sarah Ruddick „Maternal Thinking”).
მე ვფიქრობ, ძალიანაც კარგია, თუ დედობის გამოცდილებამ იმ შემთხვევაში, რაზეც შეკითხვაშია საუბარი, გადაწონა დედობის ნაციონალისტური დისკურსი. დედობის ნაციონალისტურ დისკურსში ვგულისხმობ, მაგალითად, ქართულ პოპულარულ კულტურაში ერთ ცნობილ ქანდაკებას „კიდევაც დაიზრდებიან“ (მოქანდაკე მერაბ ბერძენიშვილი). ეს ქანდაკებაა სწორედ ამ დისკურსის განსხეულებაა, – იგი ქალებს ავალებს, იყვნენ დედები, ვაჟების დედები, რომლებიც სამშობლოსათვის უნდა გაიზარდონ. ესე იგი, გარკვეული ძვრები ამ დისკურსმა და ქართველი დედის კლასიკურმა იდეალმა მართლა განიცადა.
ჩვენი საზოგადოებისთვის რამდენად მნიშვნელოვანია დედის კულტის დესაკრალიზაცია?
ვფიქრობ, გადამწყვეტი მნიშვნელობისაა სამოქალაქო და დემოკრატიული განვითრებისთვის. ჩვენში ხშირად „დედის კულტს“ „ქალის კულტში“ ურევენ ხოლმე, ამბობენ, რომ საქართველოში „ქალის კულტია და რაღა უნდათ ამ ქალებს/ფემინისტებს, რისთვის იბრძვიან?!“. შეცდომა, სწორედ იმაშია, რომ ეს კულტი სწორედ დედობაზეა მიბმული. ჩვენს საზოგადოებაში ქალი სწორედ ამ ტიტულით ფასდება და დედობა არ ითვლება ქალის არჩევანის საგნად. პირიქით, გოგონა დაბადებიდან მომავალ დედად მიიჩნევა და მთელი მისი აღზრდის პროცესიც ამ მიზნისკენ მიმავალი გზაა. რასაკვირველია, მე არ ვგულისხმობ საქართველოში მცხოვრებ ყველა ოჯახს უკლებლივ, მაგრამ ეს საკითხი პრივილეგიის საკითხია. პრივილეგირებული, საშუალო და მაღალი კლასის, ურბანულ გარემოში მცხოვრები გოგონებისთვის შესაძლოა ეს იყოს არჩევანის საკითხი, მაგრამ მე ვფიქრობ და სხვადასხვა კვლევებიც ადასტურებს, რომ ასეთი ოჯახების რიცხვი მცირეა. ჩვენს კულტურაში დომინანტურია მოსაზრება, რომ ქალი აუცილებლად ვიღაცის ცოლი და ვიღაცის დედა უნდა იყოს. ბიჭების შემთხვევაში მისი პოტენციური მამობის შესაძლებლობა საერთოდ არ განსაზღვრავს მის აღზრდა-განათლებას. კი, ახალგაზრდა მამაკაცებიც ხშირად ხდებიან იმ ერთგვარი „თავდასხმის“ ობიექტები („მოიყვანე ცოლი“, „დაოჯახდი!“, „დამშვიდდი, ოჯახს მოეკიდე!“), მაგრამ ისინი ამ მომავალი ოჯახის შემნახველებად განიხილებიან. ცოლის მოყვანით, მათ უნდა იპოვონ ადამიანი, რომელიც აიღებს პასუხისმგებლობას ყველა საშინაო საკითხზე, გაათავისუფლებს დედამისს ამ მოვალეობებისგან, (ტანსაცმლის რეცხვა, დაუთოება, საცხოვრებლის დასუფთავება, კვება და ა.შ.). დედობის ინსტიტუტის ერთ დიდ ნაწილს ხომ სწორედ ეს უხილავი, აუნაზღაურებელი შრომა შეადგენს. ოჯახში მამაკაცებს მსგავსი რუტინული შრომა არ მოეთხოვებათ, მათ არ ასწავლიან ამ უნარებს ბავშვობიდან, ისინი არ გამოჰყავთ დამამთავრებელი კლასებიდან ოჯახის შესაქმნელად, მათ არ განიკითხავენ, როცა გაიგებენ, რომ ქორწინების გარეშე აქვთ სექსუალური კავშირები, – პირიქით, აქებენ. და ეს მიდგომა, გოგონების შემთხვევისგან განსხვავებით, არ წარმოადგენს პრივილეგიის საკითხს. ბიჭებს, ყველა სოციალური კლასის ფარგლებში, უმეტესად ათავისუფლებენ სხვაზე ზრუნვის პასუხისმგებლობისგან და არ უკონტროლებენ სექსუალურ ქცევას, თუ რასაკვირველია, ის არ სცდება ჰეტერონორმატიულ ფარგლებს. ეს ნიშნავს იმას, რომ ორი სოციალური ჯგუფი ქვეყანაში ერთმანეთისგან აბსოლუტურად განსხვავებული და არათანაბარი სასტარტო პირობებით იზრდება. რასაკვირველია, დედის კულტის დესაკრალიზაცია არის სწორედ ამ ორი ჯგუფის (ქალებისა და მამაკაცების) თანასწორობისკენ გადაგმული ნაბიჯი.
დედის, როგორც ჰეროიკული, მსხვერპლშეწირვაზე, თავგანწირვაზე ორიენტირებული იმიჯის თაყვანისცემა კულტურულად ქრისტიანობის თემას ხომ არ უკავშირდება? როგორ ტრანსფორმირდა იგი საფრანგეთის რევოლუციის შემდეგ სეკულარულ სივრცეებში, მათ შორის საბჭოთა კავშირში? „გმირი დედის“ იმიჯი ხომ ყველაზე მეტად ამ პერიოდში იყო პროპაგანდირებული, როდესაც დედის სახე-ხატი სამშობლოს სიმბოლოს მიუერთდა?
ქრისტიანული კულტურის საკითხი ძალიან საინტერესოა და ცალკე კვლევის საგანია. რაც მე პირადად ჯერჯერობით არ გამიკეთებია, თუმცა ჩემი ცოდნის ფარგლებში შემიძლია ვთქვა, რომ ჰეროიკულ იმიჯზე მეტად, ქრისტიანულ კულტურასთან, კერძოდ მარადქალწული ღვთისმშობლის სახესთან, კავშირი აქვს უფრო დედის ხატს, როგორც ასექსუალურ იმიჯს, სიწმინდისა და ანგელოზური სიმშვიდის განსახიერებას. აქედან ვიღებთ იმას, რომ დედა უკვე ასექსუალურ არსებად აღიქმება და მამაკაცები საკუთარი სექსუალური ფანტაზიების დაკმაყოფილებას სადღაც სხვაგან ეძებენ („ჩემი შვილების დედას მაგას როგორ ვაკადრებ?!“).
რაც შეეხება საბჭოთა კავშირს, ეს იყო ტოტალიტარული სისტემა და პოლიტიკურ სისტემას ტოტალიტარულად აქცევს სწორედ მცდელობა, რომ იგი იქცეს ზნეობრივ აბსოლუტად, რელიგია და ღმერთი ჩაანაცვლოს იდეოლოგიურმა მოსაზრებებმა და ყველა, ვისაც განსხვავებული აზრი ექნება, მტრად გამოცხადდეს და ფიზიკურად განადგურდეს. სწორედ საბჭოთა კავშირის პერიოდში გაჩნდა „დედა-სამშობლოს“ ცნება. მე მაგალითად, სკოლის პერიოდში გულწრფელად მჯეროდა, რომ „ქართვლის დედა“ სუფთა ქართული მოვლენა იყო, როგორც ახლა სჯერა ბევრ ახალგაზრდას, რომ „ტრადიციები“ ისეთი სტატიკური და გახევებული მოვლენაა, რომ შეგიძლია, ქანდაკებაში და სადღეგრძელოებში აცოცხლო საუკუნეების განმავლობაში. მეც მჯეროდა ეს და ერთგვარი „კულტურული შოკი“ მივიღე, როცა აღმოვაჩნე, რომ ლამის ყველა პოსტსაბჭოთა რესპუბლიკას ყავდა ასეთი „დედები“, – რუსეთსაც, სომხეთსაც, უკრაინასაც, ყირგიზეთსაც და ა.შ. იმის თქმა მინდა, რომ ძალიან ბევრი „ტრადიცია“ სინამდვილეში არაქართული მოვლენებია, რომლებიც საბჭოთა პერიოდში გაჩნდა და ჩვენთვის ასე საძულველი ოკუპანტი ქვეყნის მიერ დღემდეა თავსმოხვეული, ამჯერად უკვე ერთმორწმუნეობის სახელით. დედა-სამშობლოს, ერის დედის კულტიც ერთ-ერთი მათგანია. ეს იყო ერთ-ერთი კომპონენტი 30-იანი წლების შემდგომი საბჭოთა იდეოლოგიისა, რომელიც ცდილობდა, 20-იან წლებში ემანსიპირებული საბჭოთა ქალი ისევ ოჯახის ფარგლებში მოექცია, დედობა მის უპირველეს მოვალეობად გამოეცხადებინა, მაგრამ, ამასთანავე, არ დაეკარგა იგი როგორც იაფი სამუშაო ძალა. ქალი იყო გმირი – შრომისა, ოჯახისა, დიადი სამშობლოსი, მაგრამ პირველ რიგში, – სწორედ დედობის ფუნქციის განხორციელების შემდეგ. ასე მივიღეთ კლასიკური საბჭოთა სუპერ-ქალები, რომლებიც ყველაფერს ასწრებდნენ – სამსახურსაც, სანაქებო შვილების გაზრდასაც, ბაზრის რიგებში დგომასაც, ცხელი სადილის მომზადებასაც, სტუმრებთან ცეკვა-თამაშსაც, მანამ, სანამ ქმარი სამსახურის შემდეგ ფლოსტებში ფეხებწაყრილი ტელევიზორის წინ ისვენებდა. ამ სუპერ-ქალის ძალიან საინტერესო და პრობლემატურ, კრებით სახეს ქმნის ლანა ღოღობერიძის ფილმი „რამდენიმე ინტერვიუ პირად საკითებზე“, – მე ვფიქრობ, ერთ-ერთი ფემინისტური პროექტი ქართული კინოს ისტორიაში.
იქნებ დედობის ფაქტი და პროცესი იმაზე უფრო მეტი ძალაუფლების მიმცემია ქალებისათვის, ვიდრე ამას პატრიარქალური უფლება–მოვალეობები ითვალისწინებს? – სვამ კითხვას შენს ბლოგპოსტში. საინტერესოა, რეალურად რა იმალება დედის იმ არქეტიპულ იმიჯს მიღმა, რომელსაც თანამედროვე და წარსული კულტურები გვთავაზობს? აძლევს თუ არა თანამედროვე დედას ეს „მეტი ძალაუფლების“ აღების შესაძლებლობა საკუთარი ცხოვრებისეული ტაქტიკების შემუშავების სივრცეებს?
პირველ კითხვაზე, ახლა ნამდვილად ვერ გიპასუხებ. თვითონ ვარ ახლა ამ საკითხის შესწავლის და გაანალიზების პროცესში. მეორე კითხვას რაც შეეხება, ქალს საკუთარი ცხოვრებისეული ტაქტიკების შემუშავების სივრცეს, პირველ რიგში, მისცემს არჩევანის თავისუფლება: გახდება თუ არა დედა და როდის გახდება, – ეს უნდა იყოს ქალისთვის არჩევანის საკითხი. დედობა უნდა იყოს მისთვის გააზრებული, აწონილ-დაწონილი და ინფორმირებული გადაწყვეტილება. ყველა ქალს თანაბრად უნდა მიუწვდებოდეს ხელი რეპროდუქციულ ჯანმრთელობაზე, კონტრაცეფციასა და ინფორმაციაზე მის შესახებ. ეს არ უნდა იყოს სოციალური პრივილეგიის საკითხი.
დედები, ფიზიკური რეპროდუქციის გარდა, ღირებულებათა რეპროდუქციის წყაროებიც ვართ, და თუკი ამას კარგად გავიაზრებთ, აღმოვაჩენთ, რომ მნიშვნელოვანი როლი შეგვიძლია ვითამაშოთ მომავალი თაობის და მათთან ერთად ჩვენი მომავლის შეცვლაში. ამას ვგულისხმობ, როცა ვამბობ, რომ დედობა პოლიტიკური აქტია და ჩვენ გაცილებით მეტი ძალაუფლება გვაქვს, ვიდრე ამას პატრიარქატი ითვალისწინებს. მაგრამ, საამისოდ საჭიროა, რომ ჩვენი გარემოც შეიცვალოს – მაგალითად, მამებმა გააცნობიერონ, რომ ისინიც არანაკლებ როლს თამაშობენ მომავალი თაობის ჩამოყალიბებაში, იმაზე გაცილებით მეტს, ვიდრე მხოლოდ შვილებთან ხანდახან გასეირნება და „სადამსჯელო უწყების“ როლის თამაშია. ჩემთვის იდეალურ სიტუაციაში, დედობა და მამობა ცალ-ცალკე კი არა, არამედ ორივე მშობლისთვის მსგავსი და თანაბარი პასუხისმგებლობებით გასაზიარებელი რამ უნდა იყოს. ნურავინ მეტყვის, რომ ეს შეუძლებელია და რომ მამაკაცებს არ შეუძლიათ, მაგალითად სადილის მომზადება ან ბავშვის მოფერება და ალერსი, ისე როგორც დედას. შეუძლიათ. მამაკაცებს იმაზე მეტი შეუძლიათ, ვიდრე თავად ფიქრობენ!
სახელმწიფომაც უნდა შეცვალოს პოლიტიკა და ძალიან ბევრი რამ მოარგოს მშობლის/ბავშვის საჭიროებებს ჩვენს გარემოში, – ეკოლოგიური საკითხებითა და ურბანული დაგეგმარებით დაწყებული, შრომითი უფლებების დაცვით გაგრძელებული და ა.შ.
საინტერესოა, თავად თანამედროვე ქართველი დედები როგორ უყურებენ თავიანთ ადგილსა და როლს საზოგადოებაში?
ეს კვლევის საგანია. თანამდეროვე ქართველი დედა – ძალიან განზოგადებული განსაზღვრებაა. დედები სხვადასხვანაირები არსებობენ – სხვადასხვა ეთნიკური ჯგუფის, სოციალური ფენის, სხვადასხვა განათლებისა და რელიგიური შეხედულებების. ამ განსხვავებების მიხედვით, არა მხოლოდ მათი მიდგომა განსხვავდება შვილების აღზრდასთან დაკავშირებით, არამედ მათი საჭიროებებიც. დედებს განსხვავებული საჭიროებები გვაქვს, პატრიარქატი კი „ბავშვების საჭირობების“ ენით გველაპარაკება. მაგალითად: ამას წინათ წავიკითხე ერთი კვლევის შესახებ, რომელიც რამდენიმე წლის განმავლობაში ბავშვების განვითარებას აკვირდებოდა და აღმოჩნდა, რომ სადღაც 5 წლის ასაკში, ასე ნაქები „ძუძუთი კვების“ უპირატესობები, ასე ვთქვათ, თანაბრდება. თუ მანამდე ძუძუთა ბავშვი ფორმულით ნაკვებ ბავშვს შეიძლება განვითარების გარკვეულ კომპონენტებში უსწრებდეს დ სხვადასხვა ჯანმრთელობის პრობლემებიც ისე მძაფრად არ აწუხებდეს, 5 წლის ასაკს ზევით ეს განსხვავებები თანაბრდება. აქ სხვა ფაქტორები თამაშობს როლს, და არა ის, თუ როგორ იკვებებოდა ბავშვი პირველი 6 თვე (აქვე, მკითხველმა რომ არ იფიქროს, რომ ამ არგუმენტით თავს ვიმართლებ, ვიტყვი, რომ მე პირადად წელიწადნახევარზე მეტხანს ძუძუთი ვკვებავდი ჩემს შვილს, და ეს გამოცდილება ნამდვილად არ ყოფილა ყოველთვის სასიამოვნო ჩემთვის), რადგან სინამდვილეში, მნიშვნელობა აქვს იმას, თუ თავად დედას რა დონეზე მიუწვდებოდა ხელი ჯანდაცვის მომსახურებასა თუ განათლების რესურსებზე. აღმოჩნდა, რომ თანამედროვე სამყაროში, ძირითადად, ძუძუთი შვილებს საშუალო და მაღალი კლასის ქალები კვებავენ, რომლებსაც უმაღლესი განათლებაც აქვთ და მათი შვილების შემდგომ კარგ განვითარებას სწორედ ეს განაპირობებს, და არა მისი კვება პირველი 6 თვის განმავლობაში. ბავშვის საჭიროებებს ყველაზე უკეთ ის დედა დააკმაყოფილებს, რომელსაც საკუთარი საჭიროებები ექნება დაკმაყოფილებული. მაგრამ ჩვენ, დედებს, მაინც „ბავშვის ინტერესების“ ტერმინებით გველაპარაკებიან, და „გვარცხვენენ“ თუკი სხვაგვარად მოვიქცევით. მაგალითად, გადავწყვიტეთ, ფორმულით ვკვებოთ შვილი. თანამედროვეობაში ცნობილი „დედების ომებიც“ მგონია, რომ სწორედ ინსტიტუციონალიზებული დედობის ერთ-ერთი გამოვლინებაა, რომ ჩვენ, დედები, ერთმანეთის მხარდაჭერისა და სოლიდარობის ნაცვლად, ერთმანეთის შერცხვენით და კრიტიკით ვიყოთ დაკავებულები.
შენი პროექტის ერთ-ერთი მიზანი დედობის საკითხზე ფემინისტური დისკუსიის წამოწყებაა, დედობის გამოცდილების გაუფასურების გარეშე. როგორ ფიქრობ, როგორ მიიღებს ამას საზოგადოება, თავად ქალები, ისევ „ეროვნული იდენტობის წართმევის“ მცდელობად ხომ არ შეფასდება ეს ყველაფერი?
შესაძლოა, ასეც შეფასდეს გარკვეული ადამიანების მხრიდან და მათთვის ამ ორი სიტყვის „ფემინისტი“ და „დედა“ გვერდიგვერდ მოხსენიება უკვე რადიკალური აქტი იყოს. მაგრამ, ამ ადამიანებს ვურჩევდი, გაცხარებასა და გაწიწმატებამდე, ტუჩები მოკუმონ და წაიკითხონ ეს ბლოგი. იქნებ, მათთვის საინტერესო საკითხებს წააწყდნენ, იქნებ ბოლოს და ბოლოს გაარკვიონ, რა არის ეს „ფემინიზმი“, რატომ გვეშინია მისი ასე? იქნებ, იპოვონ მასში მათი, როგორც დედების გამოცდილების დაფასება, მათი, როგორც დედების მხარდაჭერა, მათ ეჭვებსა და შიშებზე პასუხი, – ისევე, როგორც მე ვიპოვე ეს პასუხები თავის დროზე ფემინისტური ლიტერატურის კითხვისას.
ესაუბრა შორენა გაბუნია
