მარტში, როცა ტაშნუვა ანან შიშირი (Tashnuva Anan Shishir) ბანგლადეშის ტელეეკრანებზე გამოჩნდა, მან ქვეყანაში ახალი ამბების ტრანსგენდერი წამყვანის პირველი პრეცედენტი შექმნა. რამდენიმე კვირაში, პაკისტანში მედრესე გაიხსნა, რომელიც მხოლოდ ხვაჯა-სარებისთვის იყო განკუთვნილი. ინდურ ტელეშოუში «Phirki», რომელიც 225 ეპიზოდისგან შედგებოდა, უპრეცედენტო წვრილმანებშია აღწერილი ჰიჯრების ცხოვრება.
სამხრეთ აზიაში უამრავი ტერმინი არსებობს იმ ადამიანთა აღსანიშნად, რომლებიც თავს არც ქალად მიიჩნევენ და არც – კაცად. ჰიჯრას და ხვაჯა-სარას გარდა (რაც ყველაზე ცნობილია), მათ მოიხსენიებენ არავანებად, კინარებად, კოტებად და შივ-შაქტებად. უფლებადამცველი ორგანიზაციები „ტრანსგენდერის“ დეფინიციას იყენებენ, მთავრობა – „მესამე სქესს“. მონაცემებით, ბანგლადეშში, ინდოეთსა და პაკისტანში არაბინარული ადამიანების რიცხვი 500000-დან რამდენიმე მილიონამდე მერყეობს.
2014 წლიდან, სამივე ამ ქვეყანამ სამართლებრივი კუთხით აღიარა მესამე გენდერი. 2016-ში პაკისტანელ მუსლიმ ღვთისმსახურთა ნაწილმა შექმნა პრეცედენტი და დაადგინა, რომ ჰიჯრებს აქვთ დაქორწინებისა და სხვა დანარჩენ მუსლიმებთან ერთად დაკრძალვის უფლება. 2019 წელს, ინდოეთმა და პაკისტანმა მიიღეს კანონები ტრანსგენდერთა დასაცავად. ბანგლადეშმა 2015 წელს სამთავრობო სამსახურში ჰიჯრას აყვანის სქემა შეიმუშავა, ხოლო ამა წლის დასაწყისში უხვ საგადასახადო შეღავათებს დაპირდა იმ კომპანიებს, რომლებიც მათ დაიქირავებენ.
მაგრამ შემოქმედებითმა და საკანონმდებლო საკითხებმა წარმოაჩინა კონკრეტული გენდერული იდენტობის განსაზღვრისა და სახელდების პრობლემები. ბევრი ადამიანი, რომელსაც ახალი კანონებით უნდა სარგებლობა, აღშფოთებულია იმით, რომ კანონმდებლობაში ასახულია მოძველებული ცრუ შეხედულებები, თითქოს ჰიჯრები ინტერსექსები იყვნენ (გაურკვეველი სქესის). ჰიჯრების უმრავლესობას დაბადებისას მამრობითი სქესი განუსაზღვრეს, მაგრამ თავს ქალებად მიიჩნევენ, და როგორც წესი, მათ ქალები იზიდავენ. სხვა კრიტიკოსები თანამედროვე გენდერულ დისკურსს პრობლემურად აღიქვამენ. ისინი აპროტესტებენ იდეას, რომ „ჰიჯრა“ და „ტრანსგენდერი“ სინონიმებია, და შიშობენ, რომ უცხოეთის გავლენა ჰიჯრას სტატუსს გააუფასურებს.
სამხრეთ აზიას გენდერული მრავალფეროვნების ხანგრძლივი ისტორია აქვს. ჰიჯრები ფიგურირებენ მნიშვნელოვანი ინდუისტური ღვთაების რამას მითოლოგიაში, რომელმაც, როგორც ნათქვამია, მათი ერთგულება მნიშვნელოვანი სულიერი უნარებით დააჯილდოვა. მე-18 საუკუნის ჩანაწერები აღწერს ქალისებურ კაცებს, ქალებივით ჩაცმულებს, რომლებიც ელიტურ საზოგადოებას დაბადებისა და ქორწინების რიტუალებზე ლოცავდნენ. სუბკონტინენტის ზოგიერთ ნაწილში ჰიჯრების თემებს, რომლებსაც გურუები მეთაურობენ, უფასო მიწები და შემოწირულობების შეკრების უფლება მიეცათ, ამბობს ჯესიკა ჰინჩი (Jessica Hinchy), სინგაპურის ნანიანის ტექნოლოგიური უნივერსიტეტიდან, ავტორი წიგნისა ჰიჯრების შესახებ კოლონიურ ინდოეთში. რწმენა იმისა, რომ ჰიჯრებს შეუძლიათ როგორც კურთხევის, ასევე წყევლის გადმოცემა, ინდოეთისა და ბანგლადეშის, ასევე პაკისტანის კულტურის ნაწილად რჩება, სადაც მოსახლეობის უმრავლესობა მუსლიმია.
მაგრამ მე-19 საუკუნეში, ბრიტანულმა კოლონიურმა მმართველობამ მათი ბედი შეცვალა. ჰიჯრებს ევნუხები უწოდეს, ტერმინი, რომელიც ძირითადად კასტრირებული კაცების მიმართ გამოიყენებოდა. 1850-იანი წლებისკენ ჰიჯრებმა სახელმწიფო მფარველობა დაკარგეს. ისინი თავიანთი არსებობით არღვევდნენ ინდოეთის 1861 წლის სისხლის სამართლის კოდექსის 377-ე მუხლს, რომელიც კრძალავდა ჰომოსექსუალობას, ასევე კანონის სხვადასხვა ვერსიებს, რომელიც „ევნუხებს“ სხვა ჯგუფებთან ერთად კრიმინალებად მოიაზრებდა და რეგისტრაციას აიძულებდა. ამან უკანონოდ ცნო მათი საქმიანობა: საზოგადოებრივ ადგილებში ცეკვა, ქალის სამოსის ჩაცმა და ბავშვებთან ერთად ცხოვრება.
ჰიჯრას სტატუსის დაკნინება მე-20 საუკუნეშიც გაგრძელდა. 1970-იანი წლების დასასრულსა და 80-იანების დასაწყისში გაზრდილი ფარაზ ხანი მიჩვეულია, იხილოს ხვაჯა სარები, რომლებიც ქორწილისა და ბავშვის დაბადების ცერემონიებს ლოცავენ. „ახლა მათ არავინ მიიწვევს კერძო ზეიმზე, – ეს არცთუ ისე კარგი ტონია“, – ამბობს ხანი.
რეგიონის მთავრობები ჰიჯრების უფლებების დაცვას ცდილობენ, რომლებიც თვალშისაცემ უმცირესობას წარმოადგენენ. ეს საკუთარი პროგრესული შეხედულებების დემონსტრირების ერთგვარი პოლიტიკურად მიღებული ხერხია, განსაკუთრებით – ბანგლადეშსა და პაკისტანში, სადაც ჰომოსექსუალობა აკრძალულია. ბევრი სამხრეთაზიელი მუსლიმი ფიქრობს, რომ თუ ღმერთმა სხეული გარკვეული სახით შექმნა, მისმა მიმდევრებმა იგი უნდა მიიღონ. შესაბამისად, ინტერსექსად დაბადება, გეისგან განსხვავებით, არ არღვევს რელიგიურ კანონებს. გასაკვირი არაა, რომ ზოგიერთი ჰიჯრა უხალისოდ ანგრევს მითს ინტერსექსის შესახებ, ან ზედმეტად მჭირდოდ უკავშირდება გეი და ლესბოსურ საზოგადოებებს. „ჩვენ ვამბობთ ლგბტქ-ს, მაგრამ ეს ტერმინი სინამდვილეში ცოტა რამეს ნიშნავს: თითოეულ თემში არსებული სიტუაცია ერთმანეთისგან სრულიად განსხვავდება“, – ამბობს ზერინი, ბანგლადეშელი ლესბოსელი და აქტივისტი.
ჰიჯრები მიესალმებიან ისეთ ნაბიჯებს, როგორიცაა საგადასახადო შეღავათები. მაგრამ ამ ძალისხმევას ხელს უშლის იმ ადამიანების არსის ჩაუწვდომლობა, ვისი დახმარებაც სურთ. ახალი კანონით შემოთავაზებული დაცვით სარგებლობისთვის, ინდოელი მესამე სქესი უნდა დარეგისტრირდეს, როგორც ტრანსგენდერი, რაც თავის მხრივ მოითხოვს სქესის კორექციის დამადასტურებელ სამედიცინო ცნობას, ეს კი ჰიჯრების დიდ ნაწილს არ სურს. ბანგლადეშში საჯარო სამსახურში ჰიჯრების დასაქმების პროცესი ამის გამო ჩავარდა, რადგან ჰიჯრებს უნდა წარმოედგინათ იმის საბუთი, რომ ინტერსექსები არიან.
ასევე უთანხმოება გამოიწვია ჰიჯრებისთვის სახელის გადარქმევის მცდელობებმა. ცნება „ტრანსგენდერი“ სამხრეთ აზიაში მას შემდეგ შემოვიდა, რაც მსოფლიო პოპულარობა მოიპოვა, განსაკუთრებით – ბოლო წლებში. ზოგიერთმა ადგილობრივმა აქტივისტმა და ორგანიზაციამ ეს პრაგმატულად მიიღო: ეს მიმზიდველი იყო საერთაშორისო დონორებისთვის. სხვებისთვის ეს პროგრესისკენ გადადგმული ნაბიჯი იყო. „გლობალური ტერმინის გამოყენება და გლობალურ მოძრაობასთან კავშირის შესაძლებლობებს აფართოებს“, – ამბობს ჰოშემინ ისლამი (Hochemin Islam), ტრანსგენდერი მედდა და აქტივისტი დაკადან, ბანგლადეშის დედაქალაქიდან. მთავრობა და მედია, რომლებსაც სურთ, მოდას არ ჩამორჩნენ, სულ უფრო ხშირად იყენებენ ამ ტერმინს.
ამის მიუხედავად, ტრანსგენდერი ასევე რესპექტაბელობის აღსანიშნავად გამოიყენება. კამპანია „მე ჰიჯრა არ ვარ“, რომელიც 2016 წელს ინდურმა უფლებადაცვითმა ორგანიზაციამ წამოიწყო, აჩვენა ტრანსგენდერი ინდოელები, ხელში პოსტერებით „მე ექვსნიშნა ხელფასს ვიღებ და მე არ ვარ ჰიჯრა“. „თუმცა, როგორიც არ უნდა ყოფილიყო მათი ზრახვები, საბოლოო ჯამში ამან ისევ ჰიჯრები დააზარალა“, – ამბობს ანირუდჰა დუტა (Aniruddha Dutta) აიოვას უნივერსიტეტიდან. ადნან ჰოსეინი (Adnan Hossain) უტრეხტის უნივერსიტეტიდან დასძენს, რომ ჰიჯრა, დასავლელი „ტრანსგენდერისგან“ განსხვავებით, კლასობრივ იდენტობას წარმოადგენს.
ბევრი ჰიჯრა უწოდებს თავს ტრანსგენდერს, ისევე, როგორც მაგალითად სარო იმრანი (Saro Imran), რომელიც მულტანში, პაკისტანის პენჯაბის შტატში, ტრანსგენდერთა პროფესიული მომზადების ცენტრს ხელმძღვანელობს. ზოგიერთი სქესის კორექციის ოპერაციას იკეთებს ან ამისკენ ისწრაფვის. მაგრამ სხვები, ბანგლადეშელი ჰიჯრას სრაბონტი სრაბონის (Srabonti Srabon) მსგავსად, ორივეს გაურბიან. მათი სიტყვებით, ჰიჯრა თვითმყოფადია: იგი ღარიბი ოჯახის შვილია, სადაც მას არ იღებენ და მისი არ ესმით. წასვლა ან გაგდება – ამ იდენტობის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი ნაწილია. ამგვარად, ეს ფაქტორი ჰიჯრებს მჭიდროდ შეკავშირებულ კლანად აქცევს. „ეს კულტურა 2000 წლისაა. ტრანსგენდერი კი შედარებით ახალი მოვლენაა. მათი გაერთიანება შეუძლებელია“, – ამბობს ქ-ნი სრაბონი.
